เส้นทางสายไหมตะวันออกแห่งศตวรรษที่ 21
BRI จะเป็นแค่การพัฒนาร่วมหรือเป็นยุทธศาสตร์ครองโลกของจีนเป็นที่ถกแถลงเรื่อยมา ไม่ว่าจะเป็นอย่างไรนานาชาติเฝ้าติดตาม จริงหรือเท็จกาลเวลาจะให้คำตอบ
.png)
พฤศจิกายน
2024 ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง (Xi
Jinping) เยือนประเทศเปรูและร่วมประชุมสุดยอด APEC ในการนี้รัฐบาลจีนกับเปรูได้ลงนามยกระดับเป็นหุ้นส่วนทางยุทธศาสตร์แบบรอบด้าน
(comprehensive strategic partnership)
ความสัมพันธ์นี้สามารถอธิบายย้อนหลังตั้งแต่ 400 ปีก่อน
จีนกับเปรูมีความสัมพันธ์ทางการค้าผ่าน “เส้นทางสายไหมทางทะเล” (Maritime
Silk Road) ที่เชื่อมต่อ 2 ประเทศด้วยมหาสมุทรแปซิฟิก
เปรูเป็นประเทศต้นๆ ในลาตินอเมริกาที่สถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีน
ปัจจุบันจีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่สุดของเปรูทั้งด้านนำเข้าและส่งออก
แสดงถึงความสัมพันธ์อันดีต่อกัน โดยเฉพาะความร่วมมือด้านเหมืองแร่
การก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน
ในระดับภูมิภาคนับจากปี 2012 จีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่ลำดับที่ 2
ของลาตินอเมริกา เฉพาะปี 2022 ยอดการค้า 2 ฝ่ายเติบโต 7.7% สูงถึง 485,700
ล้านดอลลาร์ จีนกำลังเป็นคู่ค้าที่เติบโตเร็วสุดของภูมิภาคนี้
รัฐบาลเปรูหวังให้ประเทศเป็นเหมือนสิงคโปร์
เป็นเมืองท่าเชื่อมลาตินอเมริกากับเอเชียแปซิฟิก นอกจากท่าเรือนี้ยังมีแผนสร้างเครือข่ายทางรถไฟ
ทางด่วนเชื่อมท่าเรือนี้กับเมืองอื่นๆ ทั่วประเทศและไกลถึงต่างแดน
เป็นระบบโลจิสติกส์ที่สมบูรณ์แบบ
ในมุม BRI:
ในการเยือนครั้งนี้ผู้นำจีนได้ร่วมพิธีเปิดท่าเรือ
Chancay
Port ซึ่งท่าเรือใหญ่แห่งใหม่ สร้างโดยความร่วมมือระหว่างจีนกับเปรู
ใช้เงินลงทุน 3,500 ล้านดอลลาร์ มีแผนที่จะเป็นศูนย์กลางการค้าระหว่างเอเชียกับทวีปอเมริกาใต้
เป็นประตูเชื่อมการค้าจีนกับลาตินอเมริกา
เพิ่มความร่วมมือการค้าเปรู-จีนที่นำรายได้เข้าประเทศ 4,500 ล้านดอลลาร์ต่อปี เพิ่มรายได้และการสร้างงานให้กับชาวเปรู
ปัจจุบันชาวจีนราว 1 ล้านคนทำงานในเปรู
(ไม่นับคนเชื้อสายจีนที่อยู่มานานแล้ว) บางคนสามารถสร้างตัวสร้างฐานะ
เกิดชุมชนคนจีนในที่ต่างๆ มีบทบาททางเศรษฐกิจและอื่นๆ
ท่าเรือ Chancay Port เป็นอีกตัวอย่างของ
“ข้อริเริ่มสายแถบและเส้นทาง” (Belt and Road
Initiative: BRI) ที่น่าสนใจ เป็นเส้นทางสายไหมแห่งศตวรรษที่ 21
ที่ขยายมาทางฝั่งตะวันออกข้ามมหาสมุทรแปซิฟิก โครงการนี้เริ่มเมื่อปี 2021
แบ่งสร้างหลายเฟส รองรับเรือขนส่งขนาดใหญ่ ออกแบบตามความรู้ใหม่ล่าสุด
เป็นระบบขนถ่ายสินค้าอัตโนมัติ ประสิทธิภาพเหนือกว่าท่าเรือเก่า
เดิมการขนส่งที่ใช้เวลา 35-40 วันจะลดเหลือ 23 วัน (รวมเวลาขนถ่ายสินค้า
งานธุรกรรม) ลดค่าขนส่ง เป็นระบบที่ครบถ้วนสมบูรณ์
มีการสร้างสะพานใหม่สำหรับเดินทางเข้าออกท่าเรือโดยไม่กระทบคมนาคมที่มีอยู่
ให้ความสำคัญเรื่องการดูแลสิ่งแวดล้อม ลดการปล่อยคาร์บอน
Chancay
Port เป็นประตูเชื่อมเส้นทาง 2 ฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิก สินค้าจีนเข้าสู่ลาตินอเมริกาและสินค้าลาตินอเมริกาเข้าสู่เอเชีย
เป็นอีกความสำเร็จของ BRI ลดต้นทุนค่าใช้จ่าย ส่งเสริมเศรษฐกิจกันและกัน
ส่งเสริมเศรษฐกิจโลก
น่าชื่นชมที่รัฐบาลเปรูมีวิสัยทัศน์ฉวยโอกาสใช้ BRI สร้างสิ่งที่ก่อประโยชน์ต่อประเทศและเพื่อนบ้าน
ส่งเสริมบทบาทตนในภูมิภาค
ยุทธศาสตร์ครองโลกของจีน?:
รายงาน
Harbored Ambitions: How China’s Port Investments Are Strategically
Reshaping the Indo-Pacific จาก Center for Advanced Defense
Studies (C4ADS) เมื่อปี 2018 วิพากษ์ว่าข้อริเริ่มสายแถบและเส้นทางเป็นยุทธศาสตร์ครองโลกของจีน
รายงานนี้ให้ความสำคัญกับเส้นทางสายไหมทางทะเล ที่เชื่อมต่อมหาสมุทรแปซิฟิกจนถึงมหาสมุทรแอตแลนติก
เชื่อมทวีปเอเชีย ยุโรปและแอฟริกา
“รายงานยุทธศาสตร์อินโด-แปซิฟิก” (Indo-Pacific Strategy Report:
IPSR) ของกระทรวงกลาโหมสหรัฐ ฉบับมิถุนายน 2019 ระบุอย่างชัดเจนว่าในศตวรรษที่ 21
นี้จีนกำลังก้าวขึ้นมาทั้งทางเศรษฐกิจ การเมืองและการทหาร
ผู้นำจีนจากพรรคคอมมิวนิสต์บั่นทอนระบบระหว่างประเทศ เบียดบังเอาประโยชน์ และค่อยๆ
ทำลายค่านิยมและหลักการต่างๆ เมื่อจีนก้าวขึ้นมาก็จะแสวงหาความเป็นเจ้าในภูมิภาคและเป็นเจ้าโลกในที่สุด
ดูได้จากการที่จีนพัฒนาอาวุธต่างๆ การส่งกองกำลังไปที่ต่างๆ
พัฒนากองกำลังอาวุธนิวเคลียร์ ด้านไซเบอร์ อวกาศ สงครามอิเล็กทรอนิกส์
ติดตั้งขีปนาวุธต่อต้านเรือและขีปนาวุธป้องกันภัยทางอากาศที่หมู่เกาะสแปรตลีย์ (Spratly
Islands) เป็นตัวอย่างพฤติกรรมที่เป็นอันตรายต่อการขนส่งสินค้าเสรี
คุกคามอธิปไตยประเทศอื่น บ่อนทำลายเสถียรภาพภูมิภาค
เหล่านี้เป็นตัวอย่างข้อวิพากษ์จากรัฐบาลสหรัฐและพวกที่น่าคิดและติดตามว่าจะเป็นเช่นนั้นจริงหรือไม่
บางคนที่ต่อต้านโครงการนี้คิดว่าในอนาคตจีนสามารถอ้างความมั่นคงส่งเรือรบเข้ามาป้วนเปี้ยนแถวนี้
ขยายอิทธิพลการเมืองการทหารในย่านนี้
จีนจะส่งเรือรบมาย่านนี้หรือไม่ยังต้องติดตามต่อไป
แต่น่าคิดเหมือนกันเพราะโดยทั่วไปทุกชาติต้องปกป้องรักษาผลประโยชน์ของตนที่อยู่ต่างแดน
จีนก็ไม่ยกเว้น ในอนาคตกองเรือบรรทุกเครื่องบินจีนอาจมาเยือน Chancay Port ก็เป็นได้และต้องเผชิญหน้ากองเรือรบสหรัฐที่คุมย่านนี้เรื่อยมา
บ่อยครั้งคนที่ต่อต้าน
BRI มักยกตัวอย่างโครงการที่ล้มเหลว เป็นกับดักหนี้
ซึ่งน่าจะมีส่วนถูกไม่มากก็น้อย พฤศจิกายน 2023 ชี้ว่าหลายประเทศเป็นลูกหนี้จีน
รวมหนี้ 1.3 ล้านล้านดอลลาร์ ราว 1.1 ล้านล้านมาจากการกู้เพื่อพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานตามจาก
BRI ที่แต่ละโครงการมักมีมูลค่ามหาศาล เช่น การสร้างทางด่วน รถไฟ
ท่าเรือ สะพานยาว
แต่นอกจากประเด็นโครงการไร้ประสิทธิภาพไม่คุ้มค่า
ควรพิจารณาเรื่องที่ลึกกว่าตัวเลข ยกตัวอย่าง
บางประเทศที่จีนเป็นเจ้าหนี้รายใหญ่เพราะไม่มีใครสนใจให้กู้ เกรงว่าจะเป็นหนี้เสีย
แต่รัฐบาลจีนให้กู้เพราะเห็นว่าเป็นมิตรประเทศและประเทศนั้นต้องการความช่วยเหลือ
เช่น สปป.ลาว หลายประเทศในแอฟริกา บางประเทศติดขัดด้วยเหตุผลการเมืองระหว่างประเทศ
เช่น เมียนมา (จะเห็นว่าเพราะไม่มีใครอยากให้สปป.ลาวกับเมียนมากู้
จีนจึงเป็นเจ้าหนี้รายใหญ่) หลายประเทศที่กู้จีนเพราะเอกชนต่างชาติต้องการผลตอบแทนสูงและคืนทุนเร็ว
BRI จีนจึงได้โครงการด้วยเงื่อนไขที่ดีกว่า
การที่จะกู้จีนหรือประเทศใดผ่านกระบวนการคัดสรรตามระบบ
และควรเทียบหากกู้เงินประเทศอื่น
เช่น ปี 2022 G-7 เสนอแผนให้ประเทศกำลังพัฒนากู้ 600,000
ล้านดอลลาร์ ควรเทียบว่าอย่างใดดีกว่า ข้อดีข้อเสีย บางครั้งการรับเงินช่วยเงินลงทุนต้องมี
“ข้อแลกเปลี่ยนลับ” กับประเทศเจ้าของเงิน
แม้ประเทศเจ้าของเงินจะเป็นทุนนิยมเสรีก็ตาม
ถ้าไม่คิดให้ซับซ้อนบางทีโครงการล้มเหลวเป็นเพียงประสบการณ์ของบางประเทศ
อีกทั้งไม่ควรใช้
Chancay Port เพื่อฟันธงว่าจีนจะครอบงำลาตินอเมริกา
ผลจะเป็นอย่างไรเป็นเรื่องของอนาคตอีกนาน
ที่ถูกต้องคือภูมิภาคนี้อยู่ใต้อิทธิพลของสหรัฐเนิ่นนานหลายทศวรรษแล้ว BRI เป็นทางเลือกใหม่ที่บางประเทศเห็นโอกาสและคว้าไว้
ดีกว่าปล่อยให้ผ่านไปอย่างน่าเสียดาย
BRI
จะเป็นแค่การพัฒนาร่วมหรือเป็นยุทธศาสตร์ครองโลกของจีนเป็นที่ถกแถลงเรื่อยมา
ไม่ว่าจะเป็นอย่างไรนานาชาติเฝ้าติดตาม จะจริงหรือเท็จกาลเวลาจะให้คำตอบ
-------------------
บรรณานุกรม :
2. ‘From Chancay to Shanghai’: New China-Peru BRI project to
become hub, gateway port of Latin America. (2024, November 15). Global
Times. Retrieved from https://www.globaltimes.cn/page/202411/1323166.shtml
3. G-7 unveils $600B
plan to combat China’s global reach. (2022, June 26). Politico. Retrieved from
https://www.politico.com/news/2022/06/26/g-7-unveils-600b-plan-to-combat-chinas-global-reach-00042452
4. How China became the world's largest debt collector. (2023, November 26). DW. Retrieved
from
https://www.dw.com/en/how-china-became-the-worlds-largest-debt-collector/a-67527784
5. Inauguration of the Port of Chancay: A new era for Peru.
(2024, November 14). Fresh Fruit Portal. Retrieved from
https://www.freshfruitportal.com/news/2024/11/14/inauguration-of-the-port-of-chancay-a-new-era-for-peru/
6. Trade or tactics? Why China’s Chancay Port in Peru has the US
on edge. (2024, November 14). First Post. Retrieved from
https://www.firstpost.com/world/trade-or-tactics-why-chinas-chancay-port-in-peru-has-the-us-on-edge-13834980.html
7.
Thorne, Devin., Spevack, Ben. (2018, June 2). Harbored Ambitions: How
China’s Port Investments Are Strategically Reshaping the Indo-Pacific.
Center for Advanced Defense Studies (C4ADS). Retrieved from
https://static1.squarespace.com/static/566ef8b4d8af107232d5358a/t/5ad5e20ef950b777a94b55c3/1523966489456/Harbored+Ambitions.pdf
8.
US Department of Defense. (2019, June 1). Indo-Pacific Strategy Report:
Preparedness, Partnerships, and Promoting a Networked Region. Retrieved from
https://media.defense.gov/2019/May/31/2002139210/-1/-1/1/DOD_INDO_PACIFIC_STRATEGY_REPORT_JUNE_2019.PDF
9. Xi says his visit to take China-Peru comprehensive strategic
partnership to new level. (2024, November 15). People’s Daily. Retrieved
from http://en.people.cn/n3/2024/1115/c90000-20242119.html
-----------------
