สงครามยูเครนไม่ใช่เรื่องระหว่างยูเครนกับรัสเซีย แต่เป็นการต่อสู้แข่งขันระหว่างมหาอำนาจ เงินเฟ้อที่เกิดกับทุกประเทศ สินค้าขึ้นราคาแพงทั้งแผ่นดินเป็นส่วนหนึ่งของสงคราม
ระเบียบโลกกำลังเปลี่ยนอย่างรวดเร็ว สงครามไม่ได้เกิดที่ยูเครนเท่านั้นเพราะสงครามไฮบริดในขณะนี้กำลังต่อสู้อย่างกว้างขวางหลายประเทศ แรงบ้างเบาบ้าง บทความนี้นำเสนอระเบียบโลกใหม่ในมุมมองรัสเซียภายใต้สถานการณ์ปัจจุบัน โดยอิงถ้อยคำของนายวลาดีมีร์ ปูติน (Vladimir Putin) ประธานาธิบดีรัสเซียกับนายเซอร์เกย์ ลาฟรอฟ (Sergei Lavrov) รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศในช่วงปี 2022 สามารถประมวลและขยายความได้ดังนี้
ระเบียบโลกปัจจุบัน :
หลายสิ่งหลายอย่างที่รัฐบาลชาติตะวันตกทำในขณะนี้คือรักษาความเป็นเจ้าที่กำลังอ่อนแอลง รัฐบาลชาติตะวันตกยังโหยหาที่จะรักษาระเบียบโลกขั้วเดียว (unipolar world order) ที่พวกตนเป็นเจ้า เป็นระเบียบโลกอาณานิคมแบบใหม่ (neocolonial order) กอบโกยผลประโยชน์มหาศาลจากระเบียบโลกดังกล่าว
ประธานาธิบดีปูตินกล่าวว่า “สหรัฐกับ Vassals ของตนแทรกแซงกิจการภายในของประเทศอธิปไตยอื่นๆ อย่างไม่ละลด เป็นผู้ก่อให้เกิดการยั่วยุต่างๆ ก่อรัฐประหารและสงครามกลางเมืองในหลายประเทศ คุกคาม ข่มขู่ (blackmail) และกดดัน พยายามบังคับให้บรรดารัฐอิสระดำเนินตามความปรารถนาของพวกเขา ดำเนินชีวิตตามกฎเกณฑ์ต่างๆ ที่แปลกแยกจากตัวเอง"
วิเคราะห์ : Vassals หมายถึง ไพร่หรือคนในสังกัดของเจ้าขุนมูลนาย ใช้ในยุคกลางยุโรปที่เป็นรัฐศักดินาหรือรัฐฟิวดัล (Feudal State) ไพร่หรือ Vassals จะต้องทำงานเพาะปลูกเลี้ยงสัตว์ในพื้นที่ของขุนศึกขุนนาง ยอมอยู่ใต้การปกครองแลกกับความปลอดภัยของชีวิตร่างกาย
รัฐบาลชาติตะวันตกตั้งใจความสร้างขัดแย้งเพราะเป็นวิธีรักษาอำนาจ (บั่นทอนทำลายปรปักษ์ กระชับอำนาจในกลุ่มของตน) สิ่งที่พวกเขาทำลดทอนความเจริญก้าวหน้าของอารยธรรมโลก
ยกตัวอย่างไม่นานนี้ Janet Yellen รัฐมนตรีกระทรวงการคลังประกาศระเบียบเศรษฐกิจใหม่ว่าสหรัฐจะสร้างระบบซับพลายเชนร่วมกับประเทศที่วางใจได้ ประเทศที่วางใจได้หมายถึงมีบรรทัดฐานและค่านิยมต่อเศรษฐกิจโลกตรงกัน ให้ความสำคัญกับเงินสกุลดอลลาร์และผู้ที่ได้ประโยชน์จะต้องปฏิบัติตามกฎที่สหรัฐวางไว้ ในทางกลับกันผู้ไม่เห็นด้วยจะถูกลงโทษ รัสเซียเป็นตัวอย่างที่โดนเล่นงาน ทุกประเทศที่มีศักยภาพดำเนินนโยบายอิสระจะถูกเล่นงาน
ระบบโลกของสหรัฐไม่สัมพันธ์กับการปกครองแบบประชาธิปไตย ภาคีชาติตะวันตกเป็นเพียงกลุ่มสมาชิกที่จำนนอยู่ใต้อำนาจรัฐบาลสหรัฐ ท้ายที่สุดชาติอียูจะสูญเสียอิสรภาพและเชื่อฟังทำตามแผนโลกขั้วเดียว คนยุโรปจะสูญเสียเพื่ออเมริกาได้ผลประโยชน์สูงสุด นาโตคือกลไกด้านความมั่นคงหลักที่กำลังแผ่อิทธิพลครอบคลุมให้ไกลกว่าปัจจุบันโดยเฉพาะที่เอเชีย-แปซิฟิก
สงครามไฮบริดและการโต้กลับ :
สถานการณ์ขณะนี้คือชาติตะวันตกกำลังทำสงครามไฮบริด (hybrid war) กับรัสเซียโดยไม่รู้ว่าจะสิ้นสุดเมื่อใด รัฐบาลปูตินพยายามทำทุกอย่างเพื่อเลี่ยงที่จะขัดแย้งโดยตรง แต่พวกเขาท้าทายและรัสเซียต้องเผชิญหน้ากับมัน ดังที่กล่าวแล้วว่ารัฐบาลชาติตะวันตกใช้ความขัดแย้งเพื่อรักษาความเป็นเจ้า ประชาชนยูเครนจึงเป็นเหยื่อของกระสุนปืนใหญ่ ป่าวประกาศว่าต้องต่อต้านรัสเซีย โดยแกล้งหลับตาไม่สนใจการเผยแพร่อุดมการณ์นาซีใหม่ (neo-Nazi ideology) ในยูเครน การสังหารหมู่ใน Donbass ชาติตะวันตกยังคงส่งอาวุธเครื่องกระสุนแก่รัฐบาลยูเครนอย่างต่อเนื่อง
สถานการณ์ยูเครนวันนี้เป็นแผนที่วางไว้ตั้งแต่สิ้นสงครามเย็น เพื่อครองความเป็นเจ้า การขยายนาโต้ไปทางตะวันออกคือหนึ่งในแนวทางดังกล่าวซึ่งรัสเซียพยายามเตือนแล้วว่าอะไรคือเส้นต้องห้าม (red line)
รัฐบาลสหรัฐกับพวกพร้อมสู้ศึกแม้เหลือชาวยูเครนคนสุดท้าย รัฐบาลสหรัฐชอบที่จะทำเช่นนี้เพราะสมรภูมิอยู่ห่างจากตัวเอง สามารถทำให้ยุโรปอ่อนกำลัง ให้พวกเขาต้องเปิดตลาดแก่สินค้าอเมริกัน อาวุธต่างๆ
ความเข้าใจสำคัญที่ต้องยึดให้มั่นคือสงครามยูเครนไม่ใช่เรื่องระหว่างยูเครนกับรัสเซีย แต่เป็นการต่อสู้แข่งขันระหว่างมหาอำนาจ เงินเฟ้อที่เกิดกับทุกประเทศ สินค้าขึ้นราคา แพงทั้งแผ่นดินเป็นส่วนหนึ่งของสงคราม ประธานาธิบดีปูตินกล่าวว่าการคว่ำบาตรรัสเซียเป็นภัยต่อโลก พวกชาติตะวันตกลังเลที่จะยอมรับว่าความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่สำคัญของโลกจะเกิดในฟากเอเชียแปซิฟิก ภูมิภาคนี้กำลังดึงดูดทรัพยากรมนุษย์ ทุนและกำลังการผลิต
นับจาก 24 กุมภาพันธ์ บัดนี้กินเวลาใกล้ 7 เดือนแล้ว จะเห็นว่าสหรัฐยังคงพยายามให้ความขัดแย้งยืดเยื้อต่อไป เป็นแนวทางเดียวกับที่ทำในหลายประเทศในเอเชีย แอฟริกาและลาตินอเมริกา
กลางเดือนกันยายน ประธานาธิบดีเซเลนสกีประกาศกองทัพยึดคืนพื้นที่กลับมากว่า 6,000 ตารางกิโลเมตร บางจุดถึงกับติดชายแดนรัสเซีย ได้เชลยทหารรัสเซียหลายคน กองทัพยูเครนตีข่าวนี้ครึกโครมชี้ทหารรัสเซียอยู่ในสภาพสิ้นหวัง
วิเคราะห์ : สถานการณ์ผลัดกันรุกรับเช่นนี้บ่งชี้ว่าสงครามจะดำเนินไปอีกนาน ถ้ามองในแง่การจัดระเบียบโลกหมายถึงยืดเวลาจัดระเบียบโลกออกไปทั้งในมุมรัสเซียกับสหรัฐ
แต่เมื่อการเจรจายุติสงครามล้มเหลวและมีแนวโน้มยืดเยื้อ ชาติสมาชิกอียูเริ่มเห็นต่างต่อนโยบายส่งเสริมยูเครนรบรัสเซีย เนื่องจากมาตรการคว่ำบาตรที่อียูไม่ซื้อพลังงานรัสเซียส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจชีวิตความเป็นอยู่อย่างรุนแรง และมีทีท่าว่าจะรุนแรงขึ้นในไม่กี่เดือนข้างหน้า ประชาชนหลายประเทศออกมาประท้วง จนประธานาธิบดีมาครงออกโรงเตือนหากอียูแตกแยกจะเข้าแผนที่รัสเซียต้องการ
จะเห็นว่ารัฐบาลสหรัฐตั้งใจใช้สงครามยูเครนเล่นงานรัสเซีย กระชับอำนาจในนาโต เปิดศึกฝ่ายประชาธิปไตยกับรัสเซีย แต่เมื่อการคว่ำบาตรส่งผลรุนแรง ประชาชนและภาคเอกชนอียูเริ่มทนไม่ไหว เสรีประชาธิปไตยเป็นสิ่งสำคัญแต่ต้องอิ่มท้องด้วย ที่น่าสนใจคือกลุ่มประเทศยุโรปตะวันออกขอให้รบต่อ ในขณะที่ยุโรปตะวันตกที่มีความเป็นประชาธิปไตยสูงกว่าต้องการลดผลกระทบทางเศรษฐกิจสังคม
แนวคิดที่ว่ารัสเซียยืดสงครามออกไปจึงอาจเป็นส่วนหนึ่งของสงครามไฮบริด สมาชิกอียูที่รับมือปัญหาเศรษฐกิจสังคมได้ดีจะยืนหยัดให้ทำสงครามต่อ (เช่น สามารถหาซื้อพลังงานทดแทนจากแหล่งอื่น เศรษฐกิจแข็งแกร่ง) ส่วนประเทศที่อ่อนแอกว่าเห็นว่าจำต้องลดความตึงเครียด ฮังการีเป็นตัวอย่าง
สงครามไฮบริดที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกตั้งใจเล่นงานรัสเซีย ตอนนี้กำลังหันมาเล่นงานสหรัฐกับพวกด้วย สุดท้ายขึ้นกับว่าใครจะทนได้ดีกว่านานกว่า (ตั้งแต่ระดับรัฐบาลถึงประชาชน) หลายคนพูดถึงฤดูหนาวที่จะมาถึงในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้า ส่วนยูเครนนั้นยิ่งรบนานประเทศยิ่งพังทลาย
แนวทางระเบียบโลกใหม่ในมุมมองรัสเซีย :
ทางออกคือต้องสร้างโลกพหุภาคีแบบใหม่ (a modern multipolar world) ซึ่งจะช่วยลดแรงกดดันกับภัยคุกคาม ลดความเสี่ยงที่จะเกิดสงคราม เพิ่มความไว้เนื้อเชื่อใจต่อกัน รัสเซียจะยังคงเดินหน้าสร้างโลกที่เป็นประชาธิปไตยมากขึ้น หารือพันธมิตรหุ้นส่วนเพื่อปรับแต่งกลไกความมั่นคงระหว่างประเทศที่มีอยู่
ความจริงคือนับวันประเทศต่างๆ คนเชื้อสายต่างๆ แตกต่างหลากหลายมากขึ้น แสวงหาแนวทางพัฒนาของตนเอง ตามบริบทวัฒนธรรมและค่านิยมที่ยึดถือ แต่ชนชั้นนำของพวกสากลนิยม (Globalist) ต่อต้านแนวทางดังกล่าว (พวกนี้หวังให้โลกมีค่านิยมสายเดียว วัฒนธรรมเดียวตามแบบที่พวกเขาต้องการ) สร้างสถานการณ์ให้วุ่นวายโกลาหลด้วยความขัดแย้งในที่ต่างๆ ใช้ยุทธศาสตร์ปิดล้อม เป้าหมายคือบ่อนทำลายแนวทางพัฒนาของประเทศอื่นๆ นั่นเอง
วิเคราะห์ : รัสเซีย จีน อิหร่าน เป็นตัวอย่างที่ดี สังเกตว่าประเทศทั้ง 3 ล้วนถูกรัฐบาลสหรัฐกับพวกปิดล้อมยาวนาน ต่อต้านรัฐบาลรัสเซีย (ชี้ว่าเป็นเผด็จการ) ต่อต้านรัฐบาลจีน (ชี้ว่ารัฐบาลเป็นคอมมิวนิสต์) และต่อต้านอิหร่านที่ปกครองตามหลักอิสลามแบบชีอะห์ ทั้งหมดล้วนถูกชี้ว่าไม่เป็นประชาธิปไตยจึงสมควรถูกต่อต้าน
ภาพรวมระดับโลกตอนนี้ ประเทศนอกกลุ่มชาติตะวันตกรับแรงกดดันให้เลือกข้างมากขึ้น บางประเทศเลือกที่จะลุกขึ้นสู้จึงไม่สนใจคว่ำบาตรรัสเซีย หลายประเทศพยายามลดใช้เงินดอลลาร์ ลดพึ่งพาตลาดชาติตะวันตก คาดว่าอนาคตจะเช่นนี้มากขึ้น
รัสเซียจะเสริมสร้างกองทัพให้ทันสมัยให้มั่นใจว่าประเทศชาติปลอดภัย สร้างโลกที่เป็นประชาธิปไตยมากขึ้น ฟื้นฟูการปฏิบัติตามกฎหมายระหว่างประเทศ หลักการและบรรทัดฐานพื้นฐาน คณะมนตรีความมั่นคงและสมัชชาสหประชาชาติคือเครื่องมือที่ลดความตึงเครียดระหว่างประเทศ ป้องกันความขัดแย้งต่างๆ ประกันความมั่นคงการอยู่ดีกินดีของประชาชนประเทศทั้งหลาย
1. Europe splitting on Ukraine as energy crisis looms. (2022, September 13). Asia Times. Retrieved from https://asiatimes.com/2022/09/europe-splitting-on-ukraine-as-energy-crisis-looms/
2. Jerry H. Bentley and Herbert F. Ziegler. Traditions and Encounter: A Global Perspective on the Past. 4th ed. (NY: McGraw-Hill, 2008) pp.444-446
3. Putin claims the U.S. wants to preserve global ‘dictatorship’ and is sacrificing Europe. (2022, September 7). CNBC. Retrieved from https://www.cnbc.com/2022/09/07/putin-us-aims-to-preserve-dictatorship-while-europe-is-sacrificed.html
4. Putin lashes out at West’s 'vanishing' hegemony, outlines Russia’s goals. (2022, August 17). TASS. Retrieved from https://tass.com/politics/1494263
5. The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation. (2022, May 14). Foreign Minister Sergey Lavrov’s remarks at the 30th Assembly of the Council on Foreign and Defence Policy, Moscow. May 14, 2022. Retrieved from https://www.theguardian.com/business/2022/may/24/ukraine-invasion-may-be-start-of-third-world-war-says-george-soros
6. Ukraine reclaims more territory, reports capturing many POWs. (2022, September 11). AP. Retrieved from https://apnews.com/article/russia-ukraine-kyiv-kharkiv-a691ab16016aab01cedb68ea5e247b37
-----------------------