รัฐบาลซาอุฯ กับสหรัฐมีเป้าหมายของตนเอง ขัดแย้งกันในอุดมการณ์หรือหลักยึด ยิ่งสหรัฐต้องการขยายอำนาจอิทธิพลครอบงำ ฝ่ายซาอุฯ ย่อมต้องตอบโต้ตามหลักคำสอนอิสลาม
ความสัมพันธ์ระหว่างซาอุดีอาระเบียกับสหรัฐมีเอกลักษณ์เฉพาะถ้ามองจากมุมความเป็นผู้นำในโลกของตนเอง
นโยบายความเป็นเจ้า
:
เป้าหมายสำคัญที่รัฐบาลสหรัฐยึดถือตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่
2 คือสหรัฐครองความเป็นเจ้า (U.S.
hegemony) อาจใช้คำอื่นๆ เช่น ผู้รักษาระเบียบโลก โดยรวมคือสหรัฐมีอิทธิพลเหนือชาติอื่นๆ
และไม่ปรารถนาเห็นประเทศอื่นๆ ขึ้นมาแข่งบารมี
บางครั้งพูดชัดเจน เช่น ค.ศ.1991 เมื่อสิ้นสหภาพโซเวียต
ประธานาธิบดี George
H. W. Bush ประกาศว่าความสัมพันธ์ระหว่างประเทศก้าวเข้าสู่ระเบียบโลกใหม่
(new world order)
หลักยึดใหม่ของกระทรวงกลาโหมที่ว่า ประเทศ/ตัวแสดงใดที่มีศักยภาพเป็นภัยคุกคามถือว่าเป็นปรปักษ์
ภายใต้นิยามดังกล่าวสามารถระบุปรปักษ์ของรัฐบาลสหรัฐได้ทันที
มิถุนายน 2022 วลาดีมีร์ ปูติน (Vladimir Putin) ผู้นำรัสเซียกล่าวว่านับจากสิ้นสงครามเย็นสหรัฐกลายเป็นอภิมหาอำนาจเพียงหนึ่งเดียว
พวกชนชั้นนำตะวันตกคิดว่าพวกเขาควบคุมได้
คิดว่าระบบโลกที่ตะวันตกเป็นผู้ควบคุมจะคงอยู่ต่อไป พยายามควบคุมประเทศอื่นๆ แต่ถูกท้าทายเมื่อบางประเทศพัฒนาเติบใหญ่ขึ้นมา
ด้านมุมมองของคนอเมริกัน ผลสำรวจของ YouGov เมื่อต้นปี 2021 ระบุว่าคนอเมริกันที่ภาคภูมิใจประเทศมักให้เหตุผลว่าเป็นเพราะสหรัฐเป็นประเทศที่มีเสรีภาพ ยิ่งใหญ่ที่สุด
เป็นผู้นำในเวทีโลก
แนวคิดสหรัฐเป็นผู้นำโลกหรือเป็นผู้นำโลกเสรีเป็นที่รับรู้กันทั่วไปไม่ว่าจะยอมรับหรือไม่ก็ตาม
ผู้นำโลกมุสลิม
:
นานมาแล้วที่ทางการซาอุฯ ประกาศว่าตนเป็นผู้นำกลุ่มประเทศในภูมิภาคตะวันออกลาง
เป็นผู้ปกป้องผลประโยชน์ของโลกอาหรับ
นับจากปี 1986 เป็นต้นมากษัตริย์ซาอุฯ
จะเรียกตนว่า “ผู้พิทักษ์แห่งสองมัสยิดศักดิ์สิทธิ์” (Custodian of the Two Holy Mosques) ระบุบทบาทของพระองค์ในฐานะผู้นำมุสลิมและไม่ใช่ผู้นำมุสลิมซาอุฯ
เท่านั้นแต่เป็นผู้นำมุสลิมโลก
มีนาคม 2022 คำพูดของมกุฎราชกุมาร
มุฮัมมัด บิน ซัลมาน (Mohammed
bin Salman) สรุปได้ความว่าซาอุฯ
จะปกครองด้วยระบอบกษัตริย์ตามแนวทางอิสลาม คงอยู่คู่อิสลาม ยึดมั่นหลักศาสนาอย่างถูกต้องไม่บิดเบือน
กำลังพัฒนาให้ทันสมัยและมีบทบาทในโลกมุสลิมต่อไป
ประเด็นจากจุดยืนที่แตกต่างของผู้นำ
2 โลก :
ประการแรก จะยอมให้อิสลามอยู่ใต้อำนาจรัฐบาลสหรัฐได้อย่างไร
ด้วยเหตุผลความเป็นผู้นำโลกมุสลิม ถ้าวิเคราะห์ในเชิงหลักการรัฐบาลซาอุฯ
ไม่อาจประกาศว่าตน “อยู่ใต้อำนาจ” รัฐบาลสหรัฐ ได้แค่ร่วมมือกันในบางข้อที่ไม่ขัดคำสอนศาสนา
ประการที่ 2 ละเมิดสิทธิมนุษยชนคือละเมิดอิสลามหรือไม่
ถ้าหากรัฐบาลสหรัฐชี้ว่าซาอุฯ ละเมิดหลักสิทธิมนุษยชน ไม่น่าจะเป็นพฤติกรรมที่ขัดแย้งกับคำสอนศาสนา
เพราะรัฐบาลซาอุฯ เป็นตัวแทนผู้ยึดมั่นอิสลามอยู่แล้ว (ไม่นับกรณีการทำผิดส่วนบุคคล)
แต่มีข้อที่ชาติตะวันตกตีความว่าสังคมซาอุฯ
ละเมิดสิทธิมนุษยชน และเป็นข้อกล่าวหาที่แท้จริงแล้วเป็นการปฏิบัติตามคำสอนศาสนา รัฐบาลซาอุฯ ในฐานะผู้พิทักษ์อิสลามย่อมต้องต่อต้านนโยบายสิทธิมนุษยชนของชาติตะวันตก จึงเป็นความขัดแย้งของผู้นำ 2 โลกที่ยากจะบรรจบกัน
ธันวาคม 2021
ในงานประชุมสุดยอดประชาธิปไตยครั้งแรก (Summit for Democracy) ประธานาธิบดีโจ
ไบเดนประกาศชัดว่าจะสนับสนุนประชาธิปไตยทั่วโลก สนับสนุนนักปฏิรูปประชาธิปไตย
สิทธิมนุษยชนสากล ตั้งงบประมาณช่วยเหลือนักปฏิรูปในประเทศต่างๆ
คำถามคือรัฐบาลไบเดนจะอ้างเหตุผลใดก็ได้ การส่งเสริมกลุ่มเคลื่อนไหวในประเทศต่างๆ
(ในกรณีนี้คือซาอุฯ)
เท่ากับกำลังบ่อนทำลายอิสลามหรือไม่ นี่คือคำถามใหญ่ที่จะไม่มีวันหายไป ไม่ว่ารัฐบาลสหรัฐจะพูดถึงอย่างเจาะจงหรือไม่ก็ตาม
มุมความร่วมมือ
:
แม้มีความขัดแย้งแต่มีความร่วมมือที่ชัดเจน ที่สำคัญคือ
ประการแรก ต่อต้านอิหร่าน
การที่รัฐบาลซาอุฯ ถืออิหร่านเป็นภัยคุกคามสำคัญเช่นเดียวกับที่รัฐบาลสหรัฐยึดถือ
เป็นเหตุผลสำคัญที่ผู้นำ 2 โลกร่วมมือกัน
ซาอุฯ หวังพึ่งพลังอำนาจทางทหาร พลังการคว่ำบาตรของสหรัฐเช่นเดียวกับที่สหรัฐหวังความร่วมมือจากบรรดาประเทศในตะวันออกกลาง
ประการที่ 2 ความมั่นคงกับกองทัพ
มกุฎราชกุมาร มุฮัมมัด บิน ซัลมาน กล่าวในวาระไบเดนเยือนซาอุฯ เมื่อไม่กี่วันก่อนว่าสหรัฐยึดมั่นข้อตกลงความมั่นคงของอ่าวเปอร์เซียกับซาอุดิอาระเบีย
(เป็นข้อตกลงตั้งแต่สมัยประธานาธิบดีแฟรงคลิน ดี รูสเวลท์ (Franklin
D. Roosevelt) เมื่อกุมภาพันธ์ 1945 สองฝ่ายตกลงกันว่าสหรัฐจะได้เก็บเกี่ยวผลประโยชน์น้ำมันซาอุฯ แลกกับการที่สหรัฐจะปกป้องราชวงศ์ซาอุฯ จากภัยคุกคาม)
เรื่องอาวุธเป็นตัวอย่างรูปธรรม ทุกปีซาอุฯ ซื้ออาวุธสหรัฐด้วยเงินมหาศาล ข้อมูลจาก SIPRI ระบุว่าช่วงปี 2016-2020 สหรัฐส่งออกมาอาวุธมากที่สุดในโลก มีซาอุฯ
เป็นลูกค้ารายใหญ่อันดับแรก ประเทศนี้ประเทศเดียวนำเข้า 24 % ของอาวุธที่สหรัฐส่งออกทั้งหมด
ทั้งข้อตกลงความมั่นคงกับความร่วมมือทางทหารเป็นหลักฐานชัดเจนว่าซาอุฯ พึ่งพาความมั่นคงจากสหรัฐ การนี้ยังไม่รวมกองทัพสหรัฐที่ประจำการในภูมิภาค กองเรือที่ 5 ที่อยู่ในย่านนี้ คงไม่เกินไปถ้าจะสรุปว่าถ้าพูดถึงความมั่นคงทางทหาร
รัฐบาลซาอุฯ อิงแอบอยู่กับสหรัฐมากและเป็นเช่นนี้มานาน 8 ทศวรรษแล้ว รัฐบาลซาอุฯ
มีแนวคิดปรับสมดุลนำเข้าอาวุธจากหลายประเทศรวมทั้งจีน
แต่การปรับสมดุลไม่ง่ายและต้องใช้เวลาอีกนาน เรื่องนี้เป็นคำถามและคำตอบในตัวเอง
ประการที่ 3 ความร่วมมือด้านพลังงาน
อาจกล่าวว่าผลประโยชน์พลังงานฟอสซิสคือรากฐานความร่วมมือของ
2 ประเทศและช่วงนี้กำลังเป็นประเด็นสำคัญอีกรอบ ประธานาธิบดีไบเดนให้สัมภาษณ์ในขณะเยือนว่าตนได้ขอให้ซาอุฯ
ผลิตน้ำมันป้อนตลาดมากขึ้น
เป็นที่รู้กันทั่วไปว่ารัฐบาลสหรัฐแทรกแซงภูมิภาคตะวันออกกลางเพื่อความมั่นคงทางพลังงาน
ปกป้องอิสราเอล แม้ว่าปัจจุบันยึดนโยบายผลิตพลังงานใช้เอง
(และส่งออกด้วย) แต่ราคาน้ำมันก๊าซธรรมชาติเป็นราคาตลาดโลก
ความเป็นไปของตะวันออกกลางจึงมีบทบาทต่อราคาที่ส่งผลดีหรือร้ายต่อทุกประเทศทั่วโลก
สามารถใช้น้ำมันเพื่อควบคุมเศรษฐกิจสังคมประเทศใดประเทศหนึ่ง เป็นยุทธศาสตร์ใช้น้ำมันควบคุมโลกของสหรัฐ ประเด็นอยู่ที่ว่ารัฐบาลซาอุฯ
จะให้ความร่วมมือหรือไม่ ด้วยเหตุผลใด
เป็นความเห็นร่วมหรือจากแรงกดดันของสหรัฐ ซาอุฯ
จำต้องยินยอมตามความต้องการของผู้นำโลกของอีกโลกหรือไม่
ซาอุฯ กับสหรัฐผู้นำ
2 โลกในโลกใบเดียวกัน :
ทั้งรัฐบาลซาอุฯ กับสหรัฐมีเป้าหมายของตนเอง
ขัดแย้งกันในอุดมการณ์หรือหลักยึด ยิ่งสหรัฐต้องการขยายอำนาจอิทธิพลครอบงำ
ฝ่ายซาอุฯ ย่อมต้องตอบโต้ตามหลักคำสอนอิสลาม
ประเด็นสิทธิมนุษยชนเป็นอีกกรณีตัวอย่างที่โดดเด่น
เป็นความขัดแย้งของ 2 โลกระหว่างศาสนากับค่านิยมสากล (หลักสิทธิมนุษยชนสากลไม่อิงศาสนา)
แต่ในความขัดแย้งกลับมีความร่วมมือแนบแน่นยาวนาน มกุฎราชกุมาร
มุฮัมมัด บิน ซัลมาน กล่าวในโอกาสไบเดนเยือนซาอุฯ ว่าเป็นธรรมดาที่ประเทศต่างๆ
จะยึดถือคุณค่าต่างกันและควรเคารพความแตกต่างของอีกฝ่าย ถ้ารัฐบาลสหรัฐต้องการติดต่อกับประเทศที่คิดเห็นตรงกันร้อยเปอร์เซ็นต์ก็อาจจะเหลือแค่นาโตเท่านั้น
ซาอุฯ กับสหรัฐจะอยู่ร่วมกันทั้งๆ ที่ทั้งคู่แตกต่างกัน
1. All legal measures taken
over Khashoggi killing: Saudi Crown prince to Biden. (2022, July 16). Al
Arabiya. Retrieved from
https://english.alarabiya.net/News/gulf/2022/07/16/All-legal-measures-taken-over-Khashoggi-killing-Saudi-Crown-prince-to-Biden
2. America Speaks: Are they
proud to be American? (2021, January 26). YouGov. Retrieved from
https://today.yougov.com/topics/lifestyle/articles-reports/2021/01/25/america-speaks-are-they-proud-be-american
3. Blackwill, Robert D.,
Tellis, Ashley J. (2015, March). Revising US Grand Strategy Toward China. Council
on Foreign Relations. Retrieved from
http://carnegieendowment.org/files/Tellis_Blackwill.pdf
4. INTERVIEW: Adel Al-Jubeir
on why Biden’s Saudi visit is a success, and US commitment to Kingdom’s
security. (2022, July 16). Arab News. Retrieved from
https://www.arabnews.com/node/2123271/saudi-arabia
5. Mohammed bin Salman on
Iran, Israel, US and future of Saudi Arabia: Full transcript. (2022, March 3). Al
Arabiya. Retrieved from
https://english.alarabiya.net/News/gulf/2022/03/03/Mohammed-bin-Salman-on-Iran-Israel-US-and-future-of-Saudi-Arabia-Full-transcript
6. Russia Presidential
Executive Office. (2022, June 17). St Petersburg International Economic Forum
Plenary session. Retrieved from
http://en.kremlin.ru/events/president/news/68669
7. Saudi Arabian Army. (2013, October 23). Saudi Defence. Retrieved from http://www.saudidefence.com/saudi-arabian-army/
8. Saudi Arabia, US ink 18
agreements, including on space, investment, energy. (2022, July 16). Arab
News. Retrieved from https://www.arabnews.com/node/2123196/business-economy
9. Saudi Arabia’s King Salman,
Crown Prince Mohammed bin Salman meet US President Biden. (2022, July 16). Al
Arabiya. Retrieved from https://english.alarabiya.net/News/gulf/2022/07/15/Saudi-Arabia-s-King-Salman-meets-US-President-Biden-in-Jeddah
10. Stockholm International Peace Research
Institute. (2021, March 15). International arms transfers level off after years
of sharp growth; Middle Eastern arms imports grow most, says SIPRI. Retrieved
from
https://sipri.org/media/press-release/2021/international-arms-transfers-level-after-years-sharp-growth-middle-eastern-arms-imports-grow-most?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=newsletter_axiosworld&stream=world
11. The White House. (2021,
December 9). Remarks By President Biden At The Summit For Democracy Opening
Session. Retrieved from
https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2021/12/09/remarks-by-president-biden-at-the-summit-for-democracy-opening-session/
-----------------------