การเลือกข้างก่อให้เกิดคำถามว่าคือการเปลี่ยนปรปักษ์ให้กลายเป็นศัตรูจริงๆ ใช่หรือไม่ ทำอย่างไรรัสเซียจึงจะวางใจแม้สวีเดนเลือกข้าง
หลังสวีเดนสูญเสียฟินแลนด์แก่จักรวรรดิรัสเซียในสงครามช่วง
ค.ศ.1808–1809 นับจากนั้นเป็นต้นมาเปลี่ยนจากประเทศที่ขยายดินแดนด้วยการทำสงครามสู่ประเทศที่หลีกเลี่ยงสงคราม
ยึดนโยบายเป็นกลางหรือไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด ถึงกระนั้นทุกวันนี้ชาวสวีเดนจำนวนหนึ่งยังมองรัสเซียเป็นภัยคุกคาม
บรรดาพรรคการเมืองโน้มเอียงเห็นด้วยกับความสัมพันธ์ 2 ฝั่งแอตแลนติก (นาโตคือตัวแทนความสัมพันธ์นี้)
ล่าสุดรัฐบาลสวีเดนยื่นเรื่องขอเข้าร่วมนาโตแล้ว เปลี่ยนนโยบายที่ยึดถือมากว่า 2
ศตวรรษ
ประการแรก
สัมพันธ์ที่เลวร้ายลง
รัสเซียบุกไครเมียเมื่อกุมภาพันธ์
2014 เป็นเหตุการณ์สำคัญทำให้สวีเดนมองรัสเซียในแง่ลบเพิ่มขึ้นชัดเจน
Peter Hultqvist รัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมสมัยนั้นกล่าวว่าเรื่องนี้ผลักดันให้สวีเดนต้องเพิ่มงบป้องกันประเทศ
นักการเมืองหลายพรรคเห็นพ้องว่าถึงเวลาแล้วที่สวีเดนต้องเป็นสมาชิกนาโต
หันไปร่วมมือทางทหารกับสหรัฐมากขึ้น
ปี
2015 สวีเดนมีสัมพันธ์ทางการกับรัสเซียเพียงเล็กน้อย เฉพาะด้านการค้าที่ดำเนินได้ดี
คิดว่ารัฐบาลรัสเซียมักถือว่าสวีเดนมีอำนาจน้อยกว่าตน ความสัมพันธ์อยู่ในสภาพเป็นมิตรภาพอันเยือกเย็น
(cold friendship)
กองทัพรัสเซียบุกเข้ายูเครนเมื่อกุมภาพันธ์ที่ผ่านมากลายเป็นฟางเส้นสุดท้ายที่ชี้ว่ารัสเซียทำลายความมั่นคงยุโรป
ประการที่
2 มีทั้งที่มองว่าเป็นภัยคุกคามและไม่เป็น
เป็นธรรมดาที่มีทั้งพวกที่มองรัสเซียเป็นภัยคุกคามกับไม่เป็น
ฝ่ายที่ไม่ถือว่ารัสเซียเป็นศัตรูอธิบายว่ารัสเซียไม่คิดจะรุกรานสวีเดน
ไม่มีสัญญาณเช่นนั้นเลย แต่ถ้าสวีเดนเข้าร่วมนาโต
รัสเซียย่อมถือว่าสวีเดนมีโอกาสเป็นศัตรูทันที (potentially
hostile state) ไม่แปลกเมื่อถึงตอนนั้นรัสเซียจะต้องคิดแผนโจมตีเป้าหมายในสวีเดน
(หากเกิดสงคราม)
พวกที่สนับสนุนเข้านาโตจะชี้ภัยคุกคามรัสเซีย
อ้างเหตุต่างๆ จากรัสเซียตั้งแต่เรื่องเล็กๆ น้อยๆ จนถึงแทรกแซงเลือกตั้ง คิดอยู่เสมอว่ารัสเซียจะบุกสวีเดนในที่สุด
มีกระบวนการปั่นกระแสภัยคุกคามรัสเซียอยู่เสมอจนสังคมแบ่งขั้ว
ไม่ว่าข้อเท็จจริงเป็นอย่างไร
สังคมสวีเดนถูกครอบงำด้วยกระแสหวาดกลัวรัสเซีย สื่อจะนำเสนอภัยรัสเซียเป็นระยะๆ
ผู้คนเอ่ยถึงจนเป็นนิสัย ที่น่าสนใจคือทุกภัยจากรัสเซียมักจะลงเอยด้วยการเข้านาโต
ประการที่
3 ทางเลือกมีทางเดียวคือนาโต
เป็นความจริงที่ว่าหากสวีเดนทิ้งหลักการเป็นกลาง
องค์การนาโตย่อมเป็นทางเลือกที่ดีและอาจเป็นทางเลือกเดียวที่มีอยู่ Mark
Brzezinski อดีตเอกอัครราชทูตสหรัฐประจำสวีเดนกล่าวว่านาโตคือบริษัทประกันภัย
(insurance company) ของสวีเดน ความคุ้มครองจะเกิดขึ้นหากคุณซื้อประกันก่อนประสบเหตุร้าย
นาโตเท่านั้นที่จะช่วยปกปักษ์รักษา
ประการที่
4 มุมมองเข้านาโตเสี่ยงกว่าเดิม
Anders
Österberg จากพรรค Social Democrat
ชี้ว่าหากเป้าหมายคือเลี่ยงสงครามก็ไม่ควรเข้านาโต การเข้าร่วมจะยิ่งเสี่ยงเกิดสงครามกว่าเดิม
ทางออกคือต้องดำเนินนโยบายผ่อนคลายความตึงเครียด (détente) ลดความตึงเครียดในภูมิภาค หลักการไม่เข้าร่วมพันธมิตรทางทหารพิสูจน์นับร้อยปีแล้วว่าใช้ได้ผล
ดังนั้นจึงไม่เห็นความจำเป็นต้องทิ้งหลักนิยมนี้
อีกทั้งจะสูญเสียการเป็นคนกลางไกล่เกลี่ยข้อพิพาท
ภาพลักษณ์ของประเทศเปลี่ยนไป
มุมมองแบบรัสเซีย :
ประการแรก
ไม่ได้ให้ความสำคัญ
ในขณะที่สวีเดนมองรัสเซียเป็นภัยคุกคามร้ายแรง
ฝ่ายรัสเซียตอบกลับว่าตนไม่ได้ให้ความสำคัญกับสวีเดนมากนัก มีประเด็นหรือประเทศอื่นที่รัสเซียต้องให้ความสำคัญยิ่งกว่าสวีเดนมากนัก
ประการที่
2 สวีเดนกลัวเกินเหตุ ไร้เหตุผล
เนื่องจากสวีเดนกังวลต่อเนื่องไม่หยุด
ฝ่ายรัสเซียจึงชี้ว่าเป็นความกังวลเกินเหตุ คิดไปเอง มีโอกาสเพียงน้อยนิดที่กองทัพรัสเซียจะบุกสวีเดนตราบเท่าที่ยังยึดความเป็นกลางไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด
รัสเซียไม่ค่อยคาดหวังประโยชน์จากสวีเดน มองมุมบวกต่อประวัติศาสตร์สวีเดนที่ยึดมั่นความเป็นกลาง
ประการที่
3 ที่ผ่านมาสวีเดนอิงอียู
รัสเซียเห็นว่าอียูมีอิทธิพลต่อนโยบายสวีเดน
(สวีเดนเป็นสมาชิกอียู) ดังนั้นความสัมพันธ์ทวิภาคีจึงขึ้นกับความสัมพันธ์ระหว่างรัสเซียกับอียู
ถ้าสวีเดนเข้าร่วมนาโตย่อมต้องยึดแนวนโยบายนาโต
ท่าทีนาโต :
ประการแรก
หวังให้สวีเดนร่วมเป็นสมาชิกเสมอ
แม้ในช่วงแรกเมื่อสิ้นสงครามเย็นภัยคุกคามจากโซเวียตรัสเซียหมดไปแต่นาโตยังอยากให้สวีเดนเป็นสมาชิก
(นาโตเกิดขึ้นเพื่อต้านโซเวียตในสมัยสงครามเย็น) ข้อนี้เป็นไปตามยุทธศาสตร์นาโตขยายตัว
(NATO Enlargement, NATO expansion) ที่ตั้งเป้าให้ยุโรปทุกประเทศเป็นสมาชิกนาโตรวมทั้งรัสเซียด้วย
บนหลักคิดที่ว่าถ้าอยู่องค์กรเดียวกันจะไม่เป็นศัตรูต่อกัน
ดังนั้นไม่ว่าจะอยู่ในยุคสงครามเย็น
สิ้นสงครามเย็น รัสเซียกับจีนที่ก้าวขึ้นมาใหม่ในศตวรรษที่ 21 นาโตพยายามดึงสวีเดนเข้าเป็นสมาชิกอยู่เสมอ
ประการที่
2 ใช้ทุกเหตุการณ์เพื่อโน้มน้าวใจ
ทุกเหตุการณ์ที่บ่งบอกถึงภัยรัสเซียไม่ว่าเรื่องใหญ่หรือเล็ก
นาโตไม่พลาดที่จะเข้าหาหว่านล้อมทั้งทางตรงทางอ้อมให้เห็นว่าการเข้าร่วมนาโตคือทางออก
ประการที่
ภัยรัสเซียนั้นรุนแรงเหลือเกิน
ในบางกรณีรัสเซียเป็นภัยจริงแต่ถูกนำเสนอให้รุนแรงเกินควร
คาดการณ์หรือจินตนาการให้ใหญ่โตรุนแรงอยู่เสมอ มักนำสู่ความขัดแย้งทางทหาร
กองทัพรัสเซียคิดจะรุกรานฟินแลนด์กับสวีเดน ซึ่งหากพิจารณาลงรายละเอียดจะพบว่าภัยคุกคามที่เอ่ยถึงไม่มีข้อมูลหลักฐานชัดเจน
มักจะระบุว่า “เป็นข้อมูลที่น่าเชื่อถือ” (credible information) “มีความเป็นไปได้สูง”
(highly likely)
หรือด้วยการคาดเดาว่ามีแต่รัสเซียที่จะทำเช่นนั้น อ้างอิงภาพถ่ายมัวๆ (hazy
photos)
บางครั้งกว่าจะได้ข้อสรุปที่ชัดเจนก็ถูกตีความล่วงหน้าแล้วว่าต้องเป็นรัสเซีย
วิเคราะห์องค์รวมและสรุป :
ล่าสุดสวีเดนขอเข้าร่วมนาโตอย่างเป็นทางการแล้ว
Magdalena Andersson นายกฯ
สวีเดนกล่าวว่าเพราะต้องการหลักประกันความมั่นคง รัสเซียบุกยูเครนได้ทำลายระบบความมั่นคงของสวีเดนและยุโรปทั้งมวล
Ann Linde รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศยอมรับว่าการเข้านาโตจะขัดแย้งรัสเซีย
แต่ไม่ถึงขั้นทำสงครามต่อกัน
ด้านกระทรวงการต่างประเทศรัสเซียแถลงว่าฝ่ายการเมืองของสวีเดนถูกอำนาจรัฐบาลสหรัฐกดดันให้เลิกสัมพันธ์กับรัสเซีย
สงครามในอดีตระหว่างสวีเดนกับรัสเซียยังฝังจิตฝังใจคนสวีเดนแม้จะผ่านไปกว่า
200 ปีแล้ว รัสเซียในวันนี้ไม่ใช่ระบอบกษัตริย์ สังคมวัฒนธรรมเปลี่ยนไปมาก แต่คนสวีเดนจำนวนมากไม่ลืมอดีตและนำมาผนวกกับสถานการณ์ปัจจุบันมองรัสเซียเป็นปรปักษ์หลัก
แต่การเลือกข้างก่อให้เกิดคำถามว่าคือการเปลี่ยนปรปักษ์ให้กลายเป็นศัตรูจริงๆ
ใช่หรือไม่ นำสู่การเผชิญหน้าใช่หรือไม่ ต้องคิดหนักว่าทำอย่างไรรัสเซียจึงจะวางใจแม้สวีเดนเลือกข้าง
แม้สุ่มเสี่ยงแต่จำต้องไหลไปตามบริบทของโลกแห่งการช่วงชิงระหว่างมหาอำนาจ
อย่างไรก็ตามลึกๆ
แล้วนาโตไม่ได้เป็นเอกภาพ สงครามยูเครนเป็นเพียงเหตุการณ์เฉพาะหน้าที่ชาติสมาชิกแสดงตัวให้ความร่วมมือต่อต้านรัสเซีย
แท้จริงแล้วภายในนาโตแยกออกเป็นกลุ่มประเทศที่ต้องการเป็นอิสระอย่างแท้จริงกับกลุ่มประเทศที่หวังอิงความช่วยเหลือจากรัฐบาลสหรัฐ
การเข้ามาของสวีเดนกับฟินแลนด์อาจยิ่งทำให้ความเป็นเอกภาพลดน้อยลง อาจเป็นผลดีต่อประเทศที่ใฝ่หาสันติมากกว่าสงคราม
ในระยะยาวจะเห็นภาพเหล่านี้เด่นชัดขึ้น
----------------------
1. Simons, Greg., Manoylo, Andrey Viktorovich. (2019). Sweden and
the NATO debate: views from Sweden and Russia. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/336952060_Sweden_and_the_NATO_debate_views_from_Sweden_and_Russia
2. Sweden joining NATO would 'deter the threat of military conflict
in northern Europe', says report. (2022, May 13). Euro News. Retrieved from http://www.euronews.com/my-europe/2022/05/13/sweden-joining-nato-would-deter-the-threat-of-military-conflict-in-northern-europe-says-re
3. Swedish PM says ‘best thing’ for her country’s security is to
join Nato. (2022, May 16). The National News. Retrieved from
https://www.thenationalnews.com/world/2022/05/15/swedish-pm-says-best-thing-for-her-countrys-security-is-to-join-nato/
4. US Frees Russia’s Hands to Act by Forcing Finland, Sweden to
Join NATO - Moscow. (2022, May 17). Sputnik News. Retrieved from https://sputniknews.com/20220517/us-frees-russias-hands-to-act-by-forcing-finland-sweden-to-join-nato---moscow-1095562362.html
-----------------------