ความฝันหรือความใฝ่ฝันมักสู่เป้าหมายที่สวยงามดีงาม เป็นเรื่องดีที่ควรมี แต่ในขณะเดียวกันจำต้องมองโลกตามสภาพที่เป็นจริง เรียนรู้ที่จะอยู่ในโลกที่เป็นอยู่เพราะคือความฝันที่เป็นจริงอยู่ในขณะนี้
ปี 2014 รัฐบาลจีนประกาศ “ความฝันของจีน” (Chinese Dream) ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง (Xi Jinping) กล่าวว่าคือการฟื้นฟูชาติจีน ประเทศที่ชาวจีนอยู่ดีกินดีมีความสุข
ความฝันของคนจีนคือความฝันของชายหญิงคนธรรมดาที่ต้องการความสุข
อยู่ดีกินดี ปลอดภัย ได้รับความยุติธรรม รัฐบาลจีนสนับสนุนให้แต่ละคนมีความใฝ่ฝันของตัวเองและรวมความฝันของทุกคนเข้าไว้
หวังสร้างโลกที่ทุกคนอยู่ร่วมกัน ไม่คิดเป็นเจ้าผู้ครองโลก (hegemony)
บทความนี้วิพากษ์ 8 ปีหลังประกาศความฝันของจีนในหลายแง่มุม ดังนี้
ในมุมมองการพัฒนานานาชาติ :
ความฝันของจีนคือความฝันของจีนสมัยใหม่ในยุคสี จิ้นผิง
จีนที่กำลังก้าวขึ้นมาพร้อมกับความต้องการของประชากร 1,400 ล้าน ในยุคที่ไม่ใช้แนวสังคมนิยมดั้งเดิมแต่เปิดเสรีมากขึ้น
ติดต่อค้าขายกับทั่วโลก หนุ่มสาวจีนไปศึกษาต่อต่างแดนหลายล้านคน รัฐบาลอธิบายว่าคือสังคมนิยมตามคุณลักษณะของจีนหรือสังคมนิยมจีนปัจจุบัน
(แบบที่ต่างจากยุคเหมา เจ๋อตง)
ในขณะเดียวกันแม้จะมุ่งสู่ความทันสมัย
ค่อยๆ เปิดระบบเศรษฐกิจออก ประชาชนมุ่งแสวงหาความสุขสบายทางวัตถุ
(ข้อนี้ไม่ต่างจากพวกตะวันตก) แต่ยังคงรักษาความเป็นจีนซึ่งตีความว่าคณะผู้ปกครองจะทำในสิ่งที่คิดว่าดีไม่อยู่ใต้อิทธิพลชาติใด
ไม่ลอกเลียนลัทธิโดยไม่ลืมหูลืมตาแม้กระทั่งสังคมนิยม
ความต้องการพัฒนาของจีนส่งผลทั่วโลก สํานักงานสถิติยุโรป (Eurostat)
รายงานจีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่สุดของอียู รอบ 10 เดือนของปี 2020
มูลค่าขายค้ารวม 582,800 ล้านดอลลาร์ อันที่จริงสหรัฐ ญี่ปุ่น เกาหลีใต้
อาเซียนต่างมีจีนเป็นคู่ค้ารายใหญ่เหมือนกัน จีนมีความร่วมมือทางการค้ากับนานาชาติ
BRI ที่เชื่อมต่อเอเชียกับยุโรปแอฟิกา
ปฏิเสธไม่ได้ว่าจีนที่เติบใหญ่ส่งเสริมเศรษฐกิจการค้าโลก
ลองตรวจสอบว่าสินค้าบริการที่ตนใช้เป็นของจีนมากน้อยเพียงไร
พวกที่มองความฝันจีนเป็นมหันตภัย :
การก้าวขึ้นมาของจีนสะเทือนความเป็นอภิมหาอำนาจของสหรัฐ
ระบบโลกเป็นพหุภาคีมากขึ้น พร้อมกับที่รัฐบาลสหรัฐกับจีนเป็นคู่ขัดแย้ง สหรัฐไม่อาจปล่อยให้จีนก้าวขึ้นมาเพราะเกี่ยวข้องกับผลประโยชน์มหาศาลที่สหรัฐเก็บเกี่ยวได้จากระบบโลกที่ตนมีอำนาจอิทธิพลสูงสุด
แม้จีนประกาศว่าใช้หลักต่างได้ประโยชน์
(win-win)
แต่ในโลกแห่งความจริงหลายอย่างไม่สามารถเป็นเช่นนั้น
เช่น ถ้าโครงการเลือกลงทุนกับจีน นักลงทุนสหรัฐย่อมเสียลูกค้ารายนี้ไป
แม้ความฝันของจีน
ของอเมริกา ยุโรปต่างมุ่งเป้าเพื่อความผาสุกของประชาชน ความฝันของประเทศเหล่านี้มีจุดกันขัดแย้งกัน
ราวกับคำว่า “เพื่อความผาสุกของประชาชน” เป็นรากฐานความขัดแย้ง ไม่ว่าจีนตั้งใจจะก้าวขึ้นมาอย่างสันติหรือไม่
เกิดคำถามว่าความฝันของจีนที่จะก้าวขึ้นมาอย่างสันติเป็นไปได้แค่ไหน สามารถคาดการณ์สถานการณ์โลกในอนาคต
แม้จีนยืนกรานเรื่อยมาว่าเป็นชาติรักสันติ
ขอก้าวขึ้นมาอย่างสันติ
แต่นักทฤษฎีสัจนิยมตะวันตกจะมองว่าจีนคือมหันตภัยที่กำลังครอบงำโลก หวนสู่จีนที่เคยเป็นเจ้าเป็นมหาอาณาจักรดังเช่นอดีต
ตั้งแต่ต้นทศวรรษ 1990 เป็นต้นมารัฐบาลสหรัฐดำเนินยุทธศาสตร์ปิดล้อมจีน
(แม้หลายครั้งจะไม่ยอมรับ) แต่นับจากวันนั้นจนวันนี้ (3 ทศวรรษ)
เห็นได้ชัดว่าการปิดล้อมไม่ได้ผล จีนเติบใหญ่ อิทธิพลการทูตจีนแผ่กว้าง กองทัพสำแดงแสนยานุภาพไม่ใช่กองทัพที่เน้นจำนวนทหารอีกต่อไป
เป็นอีกภาพของความฝันจีนที่สำแดงเป็นรูปธรรม
ประธานาธิบดีทรัมป์
(ในขณะดำรงตำแหน่ง) และไมค์ ปอมเปโอ (Mike Pompeo) รมต.ต่างประเทศมักเอ่ยรัฐบาลจีนด้วยคำว่า
“พรรคคอมมิวนิสต์จีน” (Chinese Communist Party)
เพื่อโจมตีชนชั้นปกครองจีน ปอมเปโอกล่าวว่าตั้งแต่ปี 1949 จีนถูกปกครองโดย
“ระบอบอำนาจนิยมที่โหดร้าย” อุดมการณ์ทางการเมืองของจีนเป็นปรปักษ์ต่อประเทศเสรี
จีนกำลังเปลี่ยนแปลงระบบโลกทุกมิติ ทั้งเศรษฐกิจสังคมวัฒนธรรมการเมือง
“ถ้าโลกเสรีไม่เปลี่ยนคอมมิวนิสต์จีน คอมมิวนิสต์จีนจะเปลี่ยนเรา”
ตีความได้ว่าสุดท้ายจะเหลือฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเท่านั้น
ถ้าไม่ใช่โลกเสรีก็คือคอมมิวนิสต์จีน 2
มหาอำนาจจะอยู่ด้วยกันอย่างสันติตามความฝันของจีนไม่ได้
การจงเกลียดจงชังลงสู่ระดับประชาชน
ไม่เฉพาะรัฐบาลที่มองจีนเป็นปรปักษ์เท่านั้น ทัศนคติมองจีนแง่ลบไหลสู่คนอเมริกันอย่างรวดเร็วในสมัยทรัมป์
ผลโพล Pew Research Center รายงานต้นเดือนมีนาคม (2021)
พบว่าคนอเมริกัน 89% มองจีนเป็นคู่แข่งขันหรือเป็นศัตรู (competitor
or enemy) 48%
เห็นว่าการจำกัดอำนาจอิทธิพลจีนเป็นวาระสำคัญที่สุด (ผลสำรวจปี 2018
ตัวเลขนี้อยู่ที่ 32%)
มองจีนแง่ลบตั้งแต่เรื่องสิทธิมนุษยชน ความขัดแย้งทางเศรษฐกิจ
ผู้ปกครองจีน พรรคคอมมิวนิสต์ จีนที่กำลังบดบังรัศมีสหรัฐ ฯลฯ เฉพาะเรื่องเศรษฐกิจคนอเมริกัน
64% บอกว่าความสัมพันธ์ทวิภาคีเรื่องเศรษฐกิจเลวร้ายมาก (“somewhat
or very bad”)
การที่ชนชาติหนึ่งถืออีกชนชาติเป็นศัตรูไม่ใช่เรื่องผิดปกติ แต่หากเรียกตัวเองเป็นชาติประชาธิปไตยแล้วพลเมืองตนเองไปกลั่นแกล้งรังแก
(bully) คนชนชาติศัตรูที่อยู่ในประเทศตัวเอง เช่นนี้จะไปชี้จีนละเมิดสิทธิมนุษยชนจะฟังดูแปลก
เพราะคนอเมริกันละเมิดสิทธิมนุษยชนคนเชื้อสายจีนที่อยู่ในประเทศตน ซ้ำร้ายรวมคนชาติเอเชียอื่นๆ
อาจเพราะแยกไม่ออกว่าเป็นจีนหรือไม่ จนทางการฟิลิปปินส์ร้องเรียนกระทรวงต่างประเทศสหรัฐหลังยอดคนเอเชียถูกคนอเมริกันทำร้ายเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
อย่างไรก็ตามแม้รัฐบาลสหรัฐจะพยายามสกัดกั้นจีน
แต่ไม่ได้หมายความว่าจำต้องเกิดเหตุรุนแรงชนิดสงครามล้างโลก เพราะต้องระวังไม่ให้กระทบผลประโยชน์ของตน
ไม่มีเหตุผลที่ต้องพินาศด้วยกัน
นี่คือการวิเคราะห์โลกตามข้อเท็จจริงเป็นเหตุเป็นผล
ณ
วันนี้หรืออีกไม่กี่ปีข้างหน้าประชาชนส่วนใหญ่ทั้งจีน อเมริกัน
ยุโรปจะมีลักษณะหนึ่งตรงกันคือเป็นคนที่ใกล้ชิดกับโลกดิจิทัล
ล้วนอยู่ในสังคมดิจิทัล ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลเศรษฐกิจหรืออื่นใด
พวกเขาที่เชื้อชาติต่างกันจะใกล้ชิดกันในโลกออนไลน์ยิ่งกว่าเดิม รู้จักกัน
เรียนรู้จากกันและเปรียบเทียบ
วิพากษ์ในกรอบกว้าง :
ความฝันของจีนคือส่วนหนึ่งของโลก
บริบทแวดล้อมมีผลต่อจีนแน่นอน
การเอ่ยเรื่องความฝันเหมือนกับการมองโลกสวยงามซึ่งเป็นเรื่องดีแต่ควรพิจารณาโลกตามที่เป็นจริงด้วย
เฉพาะยุคโควิด-19 ในขณะนี้ชี้ให้เห็นอีกภาพ ข้อมูลล่าสุดจาก Feeding
America ชี้ว่าคนอเมริกัน 46.5 ล้านคนต้องขอรับส่วนแบ่งอาหารฟรี
(จากประชากร 331 ล้านคน) หนี้สาธารณะที่พุ่งทะยานสูงสุดในประวัติศาสตร์และยังจะสูงกว่านี้อีก
รายงานหลายชิ้นระบุว่าธนาคารพาณิชย์
บริษัทองค์กรหลายแห่งของจีนซ่อนหนี้เสียไว้มากมาย ปีที่แล้วกับปีนี้รัฐบาลจีนใช้งบประมาณขาดดุล
เศรษฐกิจที่โตปีที่แล้วกับปีนี้ส่วนหนึ่งมาจากการอัดฉีด ทุ่มงบประมาณพัฒนาประเทศ
ประเด็นที่ต้องติดตามคือคนที่ตกงานจากพิษโควิด-19
สามารถกลับไปทำงานตามปกติเต็มจำนวนหรือไม่หรือจะกลายเป็นปัญหาคนว่างงานเรื้อรัง
หนี้สาธารณะหนี้ครัวเรือนจะเป็นอีกปัญหาที่รอวันปะทุหรือต้องเยียวยาอีกนานเพียงไร กำลังซื้อของประชาชนจะสูงหรือต่ำ
ตัวเลขเหล่านี้จะบ่งบอกสภาพความเป็นไปของอนาคต เป็น “ของจริง” ที่ไม่ใช่ความฝัน
แม้ข้อมูลจาก
Oxfam ชี้ว่ายุคโควิด-19 จะกระทบหลายสิบล้านคนถึง 10 ปี
องค์การสหประชาชาติเผยยังมีปัญหาที่ใหญ่กว่าคือการเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศโลก
(พูดให้ชัดๆ ถ้าคิดว่าโรคระบาดโควิด-19 เป็นปัญหาใหญ่ ภาวะโลกร้อนจะเป็นปัญหาที่ใหญ่กว่า
รุนแรงกว่า ยืดเยื้อกว่า แก้ยากกว่า)
การนำเสนอเช่นนี้ไม่ต้องให้ตระหนกแต่ให้ตระหนัก
ใช้ชีวิตด้วยมีความฝันกับความจริงไปพร้อมกัน
ดังนั้น
เมื่อพิจารณาความจริงดูเหมือนว่าความฝันมีอุปสรรคไม่น้อย
ความจริงไม่ได้สวยงามอย่างความฝัน แต่หากนานาชาติปรับมุมมองเห็นว่าโควิด-19
ภาวะโลกร้อนเป็นปัญหาร่วมกัน เช่นนี้โอกาสที่จะสร้างโลกที่น่าอยู่ร่วมกันย่อมสูงกว่า
ความฝันของจีนจะงดงามขึ้นแน่นอน เพราะความฝันของจีนคือส่วนหนึ่งของความจริงบนโลกใบนี้
และในทางกลับกันความจริงบนโลกใบนี้สัมพันธ์กับความฝันของจีน
1. China remains EU's top trading partner: Eurostat. (2020, December 16). Xinhua.
Retrieved from http://www.xinhuanet.com/english/2020-12/17/c_139595231.htm
2. China's stability, development benefit world: Xi. (2014,
November 11). Xinhua. Retrieved from http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-11/12/c_133782594.htm
3. Cole, Bernard D. (2016). China's Quest for Great
Power: Ships, Oil, and Foreign Policy. USA: Naval Institute Press.
4. Feeding America. (2021, March). Hunger in America.
Retrieved from https://www.gsfb.org/america/
5. Jin Yuanpu. (2014, February). The Chinese Dream: the
Chinese Spirit and the Chinese Way. Retrieved from
http://english.cntv.cn/special/newleadership/chinesedream05.html
6. Mladenov, Nikolai. (2021). Chinas Grand Strategy and
Power Transition in the 21st Century. Switzerland: Palgrave Macmillan.
7. Pew survey shows hardening American
attitudes toward China. (2021, March 4).
AP. Retrieved from
https://apnews.com/article/beijing-hong-kong-coronavirus-pandemic-china-freedom-of-speech-d26f2cc7c589efdb0a7d3e262272c35d
8. PH calls attention of U.S. State
Dept., senators on rising hate crimes vs Asians. (2021,
March 1). inquirerdotnet. Retrieved from
https://globalnation.inquirer.net/194091/ph-calls-attention-of-u-s-state-dept-senators-on-rising-hate-crimes-vs-asians
9. 'We stand with Australia': Mike Pompeo hits out at China
threats. (2020, May 20). The Age.
Retrieved from
https://www.theage.com.au/world/north-america/we-stand-with-australia-mike-pompeo-hits-out-at-china-threats-20200521-p54uzz.html
10. Xing Li. (2015, August). Interpreting and Understanding
“The Chinese Dream” in a Holistic Nexus. Retrieved from
https://www.researchgate.net/publication/281578445_Interpreting_and_Understanding_The_Chinese_Dream_in_a_Holistic_Nexus
--------------------------