ประธานาธิบดีทรัมป์กับการถูกดักฟังโทรศัพท์

ประธานาธิบดีทรัมป์ทวิชข้อความว่าอดีตประธานาธิบดีบารัก โอบามา (Barack Obama) ดักฟังโทรศัพท์ของตนในช่วงหาเสียงเลือกตั้ง แต่ ณ ขณะนั้นไม่ได้ฟ้องร้องหน่วยงานใด ต่อมาอ้างว่าเนื่องจากข้อมูลดักฟังมาจากสื่อ The New York Times ฉบับวันที่ 20 มกราคม ตนไม่ชอบสื่อดังกล่าวจึงไม่ดำเนินการฟ้องร้องโอบามาในขณะนั้น ด้าน The New York Times แย้งว่าที่นำเสนอคือ “ข้อมูลที่ได้จากการดักฟังถูกนำไปใช้ในการสอบสวนทีมผู้ช่วยทรัมป์” ไม่ได้ระบุว่าโอบามาสั่งดักฟังช่วงเลือกตั้ง
            เรื่องที่ The New York Times เอ่ยถึงคือเจ้าหน้าที่ FBI ดักฟังการติดต่อสารทีมงานทรัมป์ รวมทั้ง Roger Stone, Carter Page และ Paul Manafort (คนเหล่านี้เป็นทีมงานใกล้ชิด) เพื่อหาความเชื่อมโยงกับรัสเซียตามที่ประธานาธิบดีได้ลงนามในคำสั่งหลังฝ่ายการเมืองเรียกร้อง ไม่ได้ดักฟังทรัมป์แต่อย่างไร
            คำกล่าวหาของทรัมป์เป็นเรื่องร้ายแรงเพราะหากประธานาธิบดีโอบามาทำเช่นนั้นเท่ากับผิดกฎหมาย ใช้อำนาจดักฟังผู้สมัครฝ่ายตรงข้ามในช่วงเลือกตั้ง อีกทั้งการตรวจสอบติดตามพลเมืองอเมริกันจะต้องมีหมายศาล มีมูลเหตุน่าสงสัย ลำพังคำสั่งประธานาธิบดีไม่สามารถทำได้
            หลักฐานที่ทรัมป์อ้างถึงจึงไม่ถูกต้อง
            ต่อมาทรัมป์ทวิชข้อความอีกว่า “เพิ่งค้นพบว่าโอบามาดักฟัง Trump Tower ไม่นานก่อนชนะเลือกตั้ง" โดยไม่ได้แสดงหลักฐานใดๆ Kellyanne Conway ที่ปรึกษาใกล้ชิดของทรัมป์คิดว่าการตรวจสอบติดตามทรัมป์ไม่ใช่เรื่องดักฟังทีมงานในช่วงหาเสียงเท่านั้น ทั้งยังทำต่ออาคาร Trump Tower ศูนย์อำนวยการเลือกตั้งด้วยวิธีหลากหลายไม่เฉพาะดักฟังโทรศัพท์ อย่างไรก็ตาม Conway ไม่ได้แสดงหลักฐานตามคำกล่าวหาเช่นกัน
Conway ยังเชื่อว่าพวกเดโมแครทพยายามจะล้มรัฐบาลทรัมป์ เพราะไม่คิดว่าจะแพ้เลือกตั้ง จึงต้องใช้ทุกวิถีทาง พูดเป็นนัยว่าการเชื่อมโยงทรัมป์กับรัสเซียคือหนึ่งในวิธีดังกล่าว
อดีตประธานาธิบดีโอบามาโต้ว่าไม่ได้ดักฟังทรัมป์ตามคำกล่าวหาแต่อย่างไร

            16 มีนาคม แกนนำคณะกรรมาธิการด้านการข่าววุฒิสภา (Senate intelligence committee) ทั้งรีพับลิกันกับเดโมแครทร่วมแถลงว่าจากข้อมูลที่มีอยู่ไม่พบการแอบตรวจสอบติดตาม Trump Tower จากหน่วยงานใดๆ ทั้งก่อนและหลังเลือกตั้ง คณะกรรมาธิการด้านการข่าวสภาผู้แทนราษฎรให้ข้อสรุปเดียวกัน (คณะกรรมาธิการฯ มีหน้าที่ตรวจสอบกิจกรรมการข่าวของรัฐ เข้าถึงข้อมูลหน่วยงานต่างๆ)
ถึงกระนั้นประธานาธิบดีทรัมป์ยังยืนยันว่ามีการดักฟังจริง ไม่สนการชี้แจงใดๆ Sean Spicer โฆษกทำเนียบขาวโต้ว่าเหตุที่คณะกรรมาธิการได้ข้อสรุปเช่นนั้นเพราะไม่ได้ตรวจสอบข้อมูลอย่างครบถ้วน
            ทีมงานทรัมป์มองว่าเป็นอำนาจครอบงำทำเนียบขาวจากกลุ่มผู้ทรงอำนาจเดิม (establishment) และเป็นอีกเหตุผลที่สื่อกระแสหลักมักรายงานข่าวลบต่อรัฐบาล
            ถ้าคิดว่าเป็นข้อแก้ตัวของฝ่ายทรัมป์ ในทางการเมืองย่อมหาข้ออ้างได้ตลอด และถ้าคิดว่ากลุ่มผู้ทรงอำนาจเดิมมีจริง อาจเป็นอีกหลักฐานชี้ว่าทรัมป์กำลังถูกเล่นงาน

            ไม่กี่วันต่อมาทรัมป์อ้างว่าเขามีหลักฐานลับที่ไม่มีใครเคยเห็นมาก่อน พร้อมส่งให้คณะกรรมาธิการตรวจสอบในไม่ช้า ที่รั้งรออยู่เพราะเกรงว่าจะทำให้หน่วยงานเสื่อมเสีย
ต่อมามีประเด็นว่าสำนักข่าวกรองแห่งชาติอังกฤษ (GCHQ) ช่วยโอบามาดักฟังทรัมป์ แต่ GCHQ ปฏิเสธ ควรเข้าใจว่าระบบการข่าวของสหรัฐในปัจจุบันเป็นระบบที่ร่วมมือกับพันธมิตรหลายประเทศเพื่อเก็บข่าวกรองจากทุกมุมโลก อังกฤษเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่าย “Five Eyes” ที่สหรัฐเป็นแกนนำ ดังนั้น ย่อมมีความเป็นไปได้หากทีมพิเศษของ GCHQ ทำงานอย่างลับๆ
ด้านทำเนียบขาวออกมาขอโทษ GCHQ แทนผู้ดำเนินรายการฝั่งสหรัฐที่กล่าวหาอย่างผิดๆ แต่ไม่กี่วันต่อมาทรัมป์แสดงท่าทีไม่เห็นด้วยที่ต้องขอโทษอังกฤษ ชี้ว่าที่ Spicer พูดถึง GCHQ เพราะใช้ข้อมูลจากสำนักข่าวแห่งหนึ่ง ด้วยเหตุนี้รัฐบาลจึงไม่ได้ทำผิดอะไร ถ้ายังมีข้อสงสัยให้ถามสื่อไม่ใช่มาถามรัฐบาล แต่ผู้ดำเนินรายการคนดังกล่าวหายไปจากเวที ไม่ปรากฎตัวอีก
            การแก้ตัวแบบทรัมป์ทำให้เกิดประเด็นว่าโฆษกทำเนียบขาวสมัยนี้ตกต่ำถึงขนาดต้องอ้างอิงข้อมูลจากสำนักข่าว และเมื่อพบความผิดพลาดก็โทษสื่อ แต่ไม่โทษตัวเอง

20 มีนาคม James B. Comey ผู้อำนวยการ FBI แถลงว่าไม่มีข้อมูลบ่งชี้ว่าอดีตประธานาธิบดีโอลามาสั่งตรวจสอบติดตาม Trump Tower ในช่วงหาเสียง FBI ได้ตรวจสอบหน่วยงานตนเองอย่างละเอียดแล้วไม่พบข้อมูลหลักฐานใดๆ และโดยกฎหมายไม่สามารถทำได้ เช่นเดียวกับ Michael S. Rogers ผู้อำนวยการสำนักงานความมั่นคงแห่งชาติ (National Security Agency: NSA) ให้ข้อสรุปเดียวกัน
ก่อนหน้านี้ไม่กี่วันกระทรวงยุติธรรมมีหนังสือชี้ว่าไม่พบหลักฐานเช่นกัน

ประเด็นซับซ้อนขึ้นอีก เมื่อ Devin Nunes ประธานคณะกรรมาธิการด้านการข่าวสภาผู้แทนราษฎร สังกัดพรรครีพับลิกันกล่าวในเวลาต่อมาว่าไม่มีการดักฟังทางสาย (wiretap) ต่อตึก Trump Tower แต่มีหน่วยงานความมั่นคงคอยติดตามประธานาธิบดีกับทีมงานอย่างลับๆ “โดยถูกกฎหมาย” เป็นระเบียบปฏิบัติที่มีอยู่แล้ว เช่น ในกรณีติดต่อกับทูตต่างประเทศ หรือที่เรียกว่า “incidental collection
            Nunes ให้ความเข้าใจว่าแท้จริงแล้วประธานาธิบดีกับทีมงานอยู่ภายใต้การติดตามอย่างลับๆ เพื่อป้องกันการกระทำผิดกฎหมาย เป็นกระบวนการตรวจสอบมาตรฐานที่ทำกันเรื่อยมา แต่ไม่เกี่ยวข้องกับดักฟังเพื่อประโยชน์ในช่วงเรื่องหาเสียง
ความเข้าใจตามมาอีกประการคือ หน่วยงานความมั่นคงบางส่วนมีอำนาจมากถึงขั้นแอบติดตามประธานาธิบดี ซึ่งเท่ากับรู้ความลับเรื่องสำคัญมากมาย อย่างไรก็ตามข้อมูลที่ Nunes ให้น่าจะเป็นเชิงหลักการ คงมีรายละเอียดซับซ้อน ไม่ใช่เรื่องที่จะต้องมีหน่วยงานลับล่วงรู้ความลับทุกอย่างของประธานาธิบดี
            แต่จะดักฟังขณะหาเสียงหรือไม่นั้น หน่วยงานราชการทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องต่างออกมาแถลงว่า “ไม่มี”

วิเคราะห์ องค์รวมและสรุป :
            ประการแรก การตรวจสอบติดตามทางลับด้วยเทคโนโลยีขั้นสูง
            สำนักงานความมั่นคงแห่งชาติบรรยายว่าตัวเองเป็นหน่วยงานด้านการข่าว มีหน้าที่เก็บรวบรวมข่าวกรองต่างประเทศ รวมถึงการต่อต้านหน่วยข่าวกรองต่างชาติ รวบรวมข้อมูลผ่านสื่อสัญญาณทุกชนิด เช่น สัญญาณวิทยุ สัญญาณตามสาย และคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าทุกรูปแบบ (อีเมล ข้อความสั้นหรือ SMS ล้วนอยู่ในข่ายทั้งสิ้น)
            สำนักงานฯ จะเก็บและวิเคราะห์ข้อมูลแล้วส่งให้ฝ่ายนโยบายและกองทัพตามต้องการ ลำดับความสำคัญของข้อมูลที่จัดเก็บขึ้นกับนโยบายของประธานาธิบดี ทีมที่ปรึกษาความมั่นคง และเจ้าหน้าที่ผู้เรียงลำดับความสำคัญ
            โดยพื้นฐานแล้วระบบการข่าวมีขีดความสามารถสูงมาก เพราะหลักพื้นฐานการข่าวคือ “ความลับ” “ไม่มีใครรู้เห็น” ต้องไม่ให้ฝ่ายตรงข้ามจับได้ ซึ่งหมายถึงความปลอดภัย ได้ข้อมูลที่เป็นจริง

            กรณีนายกฯ แมร์เคิลถูกดังฟังเมื่อปี 2013 เป็นกรณีตัวอย่างที่ดี ทางการเยอรมันจับได้ว่าสหรัฐดักฟังโทรศัพท์มือถือ นายกฯ แมร์เคิลถึงกับกล่าวว่า “เรายังเป็นพันธมิตร... แต่การเป็นพันธมิตรจะต้องสร้างบนความไว้ใจต่อกัน”
การดักฟังการสอดแนมไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่ รัสเซียกับจีนน่าจะกำลังทำเช่นนี้กับเยอรมนี แต่เมื่อพบว่าพันธมิตรสหรัฐเป็นผู้กระทำเสียเอง เป็นการทำลายความไว้วางใจต่อกัน และต้องหยุดทันที
            ถ้าตัดประเด็นการเป็นพันธมิตรหรือศัตรู การดักฟังโทรศัพท์มือถือของนายกฯ แมร์เคิลให้ความเข้าใจว่าเทคโนโลยีของสหรัฐสูงถึงขั้นสามารถเจาะเข้าระบบป้องกันของเยอรมัน ประเทศผู้เป็นเลิศทางเทคโนโลยีของโลกเช่นกัน ดังนั้น หากโทรศัพท์ของนายกฯ เยอรมันยังถูกดักฟัง นับประสาอะไรกับการดักฟังคนอื่นๆ

            ประการที่ 2 ไม่ตัดความเป็นไปได้ทั้งหมด
ความเข้าใจจาก Devin Nunes คือประธานาธิบดีกับทีมงานล้วนอยู่ภายใต้การติดตามอย่างลับๆ ด้วยกันทั้งสิ้น เป็นไปตามกฎหมาย แม้ไม่มีใครชี้ว่ามีการดักฟังช่วงหาเสียงแต่ด้วยระบบดักฟังที่มีอยู่ไม่อาจตัดความเป็นไปได้ทั้งหมดทิ้ง
            เอกสารของ NSA พูดถึงปฏิบัติการ Stateroom ว่าเป็นการดักฟังสัญญาณจากอาคารสถานทูตที่อยู่ต่างประเทศ ศูนย์สื่อสารของรัฐบาล ปฏิบัติการดังกล่าวเป็นความลับที่แม้กระทั่งเจ้าหน้าที่ในสถานทูตเหล่านั้นก็ไม่ทราบข้อเท็จจริง อุปกรณ์เครื่องมือสอดแนมต่างๆ จะได้รับการปกปิดหรือตกแต่งเพื่อไม่ให้คนอื่นล่วงรู้ว่าคืออะไร ข้อมูลชิ้นนี้ให้ความเข้าใจชัดเจนว่ามีชั้นความลับที่เข้าถึงไม่ได้ ถ้าคิดเข้าข้างทรัมป์ เป็นไปได้หรือไม่ว่าเจ้าหน้าที่บางคนของหน่วยงานลับทำงานด้วยคำสั่งที่ตรวจสอบไม่ได้ เป็นเหตุผลว่าคณะกรรมาธิการด้านการข่าวไม่พบหลักฐานใดๆ

เป็นไปได้หรือไม่ที่มีผู้พยายามหาหลักฐาน นำสู่การ Impeachment ประธานาธิบดี เช่น เรื่องผลประโยชน์ทับซ้อนที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์เรื่อยมา
ทรัมป์อาจรู้ระแคะระคายจึงพยายามหาทางสกัด หรือหวังผลอย่างใดอย่างหนึ่ง

            โดยสรุปแล้ว ถ้าตัดประเด็นความสับสนของประธานาธิบดีทรัมป์ ประธานาธิบดีโอบามาไม่เคยสั่งให้ดักฟังช่วงหาเสียง ทรัมป์ยังเชื่อว่าตนถูกตรวจสอบติดตามอย่างลับๆ จากทีมลับสุดยอดที่ไม่สามารถตรวจสอบด้วยระบบที่มีอยู่ และไม่อาจรู้ได้ว่าใครอยู่เบื้องหลัง จะเป็นกลุ่มผู้ทรงอำนาจตามที่ฝ่ายทรัมป์ตั้งข้อสังเกตหรือไม่
            บทความนี้เพียงเสนอแง่มุมวิเคราะห์อีกแบบ ไม่มีเจตนาชี้นำว่าความคิดของทรัมป์ถูกต้องหรือไม่ ทุกอย่างควรพิสูจน์ด้วยข้อมูลหลักฐานที่เชื่อได้ ปรากฏต่อสาธารณะ มิฉะนั้นจะเป็นเพียงปริศนาที่รอคำตอบ นี่คืออีกส่วนของการเมืองอเมริกาและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศปัจจุบัน
2 เมษายน 2016
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 21 ฉบับที่ 7450 วันอาทิตย์ที่ 2 เมษายน พ.ศ.2560)
-------------------------------
บทความที่เกี่ยวข้อง : 
ในยามที่การสอดแนม การจารกรรมจาก NSA กำลังถูกวิพากษ์วิจารณ์ทั่วโลก คุณอังเกลา แมร์เคิล นายกรัฐมนตรีเยอรมันได้ประกาศนโยบายต่อต้านการสอดแนมอันเกินกว่าเหตุ ด้วยการริเริ่มและการดำเนินอย่างจริงจัง ทำให้อีกหลายประเทศทั่วโลกต่างเข้ามาประสานพลัง ต่อต้านการสอดแนมจาก NSA และได้เห็นแบบอย่างภาวะผู้นำโลกของเยอรมนีในหลายด้าน
นับวันคนทั่วโลกจะรับทราบข้อมูลการสอดแนมของสำนักงานความมั่นคงแห่งชาติสหรัฐหรือ NSA และกลายเป็นที่วิพากษ์ว่าเหมาะสมหรือไม่ รัฐบาลหลายประเทศไม่อาจทนนิ่งเฉยต้องหากไม่ต่อต้านการสอดแนมก็คือต่อต้านการเปิดโปง เรื่องที่เกิดขึ้นมีข้อคิดหลายแง่มุม เช่น มีความจำเป็นเพื่อการต่อต้านการก่อการร้าย เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนคนนับล้าน การกระทบต่อความมั่นคงของชาติ เรื่องของนายเอ็ดเวิร์ด สโนว์เดนยังไม่จบเพียงเท่านี้

บรรณานุกรม:
1. Ackerman, Spencer., Siddiqui, Sabrina. (2017, March 16). Senate intelligence chiefs of both parties reject Trump wiretapping claim. The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/16/wiretapping-trump-tower-senate-intelligence-committee
2. Baker, Peter., Savage, Charlie. (2017, March 16). Trump Digs In on Wiretap, No Matter Who Says Differently. The New York Times. Retrieved from https://www.nytimes.com/2017/03/16/us/politics/richard-burr-mark-warner-trump-wiretap.html?_r=0
3. Carroll, Lauren. (2017, March 16). Donald Trump says he learned Obama tapped his phones from the New York Times. Politifact. Retrieved from http://www.politifact.com/truth-o-meter/statements/2017/mar/16/donald-trump/donald-trump-says-he-learned-obama-tapped-his-phon/
4. Gambino, Lauren., Rawlinson, Kevin. (2017, March 16). GCHQ dismisses 'utterly ridiculous' claim it helped wiretap Trump. The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/16/gchq-denies-wiretap-claim-trump-obama
5. Kelly, Mike. (2017, March 15). Kellyanne Conway alludes to even wider surveillance of Trump campaign. North Nersey.com. Retrieved from http://www.northjersey.com/story/news/columnists/mike-kelly/2017/03/12/mike-kelly-conway-suggests-even-wider-surveillance-trump-campaign/99060910/
6. Merkel calls US spying breach of trust. (2013, October 24). Al Jazeera. Retrieved from http://www.aljazeera.com/news/europe/2013/10/merkel-calls-us-spying-breach-trust-2013102416161685214.html
7. Nakashima, Ellen., Demirjian, Karoun., Barrett, Devlin. (2017, March 20). FBI Director Comey: Justice Dept. has no information that supports Trump’s tweets alleging he was wiretapped by Obama. The Washington Post. Retrieved from https://www.washingtonpost.com/world/national-security/fbi-director-to-testify-on-russian-interference-in-the-presidential-election/2017/03/20/cdea86ca-0ce2-11e7-9d5a-a83e627dc120_story.html
8. National Security Agency. (2013, October). The National Security Agency: Missions, Authorities, Oversight and Partnerships. Retrieved from http://www.NSA.gov/public_info/_files/speeches_testimonies/2013_08_09_the_NSA_story.pdf
9. 'Out of Hand': Europe Furious Over US Spying Allegations. (2013, October 24). Spiegel Online. Retrieved from http://www.spiegel.de/international/world/angry-european-and-german-reactions-to-merkel-us-phone-spying-scandal-a-929725.html
10. Qiu, Linda. (2017, March 23). Fact Check: Trump Misleads About The Times’s Reporting on Surveillance. The New York Times. Retrieved from https://www.nytimes.com/2017/03/23/us/politics/fact-check-trump-misleads-surveillance-wiretapping.html?_r=0
11. Scherer, Michael. (2017, March 23). Can President Trump Handle the Truth? Time. Retrieved from http://time.com/4710614/donald-trump-fbi-surveillance-house-intelligence-committee/?xid=homepage
12. Swinford, Steven. (2017, March 17). US makes formal apology to Britain after White House accuses GCHQ of wiretapping Trump Tower. The Telegraph. Retrieved from http://www.telegraph.co.uk/news/2017/03/17/us-makes-formal-apology-britain-white-house-accuses-gchq-wiretapping/
13. Swinford, Steven. (2017, March 18). Donald Trump fuels diplomatic row with Britain after apology from US officials over GCHQ wiretapping claims. The Telegraph. Retrieved from http://www.telegraph.co.uk/news/2017/03/17/us-makes-formal-apology-britain-white-house-accuses-gchq-wiretapping/
14. White House defends Trump's wiretapping claim, playing down FBI's Russia-link probe. (2017, March 21). Xinhua. Retrieved from http://news.xinhuanet.com/english/2017-03/21/c_136143833.htm
-----------------------------