เมื่อกลางสัปดาห์ที่ผ่านมากองทัพตุรกีพร้อมรถถังและกองกำลังฝ่ายต่อต้านรัฐบาลซีเรีย
Free Syrian Army (FSA) ราว 1,500
นายเข้าทำสงครามในดินแดนซีเรีย ภายใต้ปฏิบัติการชื่อ “Operation Euphrates
Shield” ประธานาธิบดีเรเจพ ทายยิพ แอร์โดกาน (Recep Tayyip
Erdogan) กล่าวว่าเพื่อป้องกันภัยคุกคามจากกลุ่มก่อการร้ายทั้ง IS/ISIL/ISIS กับเคิร์ดซีเรีย
(รัฐบาลตุรกีถือว่าเคิร์ดซีเรีย YPG เป็นผู้ก่อการร้าย)
Selim Sazak จาก The Century Foundation เห็นว่าจากสถานการณ์ล่าสุดเท่ากับรัฐบาลตุรกียอมรับแล้วว่าไม่อาจโค่นล้มระบอบอัสซาด พื้นที่ทางตอนเหนือของประเทศจะกลายเป็นเขตอิทธิพลของพวกเคิร์ด แผนใหม่จึงมุ่งเป้าสกัดการสร้างเขตปกครองตนเอง
บรรณานุกรม:
รัฐบาลโอบามาเห็นชอบด้วย ให้ความคุ้มครองทางอากาศ มีส่วนในการโจมตี IS
รัฐบาลซีเรียประณามตุรกีละเมิดอธิปไตย ย้ำว่าปฏิบัติการทางทหารในดินแดนซีเรียต้องได้รับความเห็นชอบจากรัฐบาลซีเรียก่อน
เพียง 2 วันกองกำลังตุรกีสามารถยึดเมือง Jarablus (อยู่ใกล้พรมแดนและติดฝั่งตะวันตกของแม่น้ำยูเฟรติส)
และพื้นที่โดยรอบ ไม่มีข่าวปะทะรุนแรงไม่ว่ากับ IS หรือเคิร์ด
ผลประโยชน์และเหตุผลของตุรกี :
รัฐบาลตุรกีประกาศจุดประสงค์ชัดตั้งแต่ต้นว่าเป้าหมายคือให้กองกำลัง
YPG (เคิร์ดซีเรีย) ถอยห่างออกจากแม่น้ำยูเฟรติส นายกฯ Binali
Yildirim กล่าวว่า “ข้อตกลงที่ทำกับสหรัฐคือพวกเคิร์ดที่เมือง Manbij และพื้นที่โดยรอบจะต้องถอนตัวออกไปทางตะวันออกของแม่น้ำยูเฟรติส” ชี้ว่าเป็นผลดีต่ออธิปไตยซีเรียด้วย
ประการแรก สกัดกั้นพวกเคิร์ดเพื่อความมั่นคงภายใน
เป้าหมายของตุรกีไม่ใช่เพื่อปราบปรามเคิร์ดซีเรียให้สิ้นซาก
เพราะรัฐบาลสหรัฐไม่ยินยอม ต้องการเพียงแยกเคิร์ดซีเรียที่ขยายอิทธิพลตามแนวพรมแดนไม่ให้ติดต่อกันเป็นแนวเดียวกัน
จึงเข้าควบคุมพื้นที่ใจกลางบริเวณแม่น้ำยูเฟรติส เกิดเขตพื้นที่ๆ ตุรกีควบคุม
สงครามกลางเมืองซีเรียทำให้พวกเคิร์ดยึดพื้นที่ภาคเหนืออ้างว่าเพื่อความปลอดภัยจาก
IS แต่อีกนัยหนึ่งคือฉวยโอกาสจัดตั้งเขตปกครองตนเอง ชาวเคิร์ดมีความคิดเช่นนี้มาโดยตลอด
บางคนอ้างความฝันตั้งประเทศเคอร์ดิสถาน (Kurdistan) ตั้งแต่สมัยสงครามโลกครั้งที่
1 เจ้าอาณานิคมอังกฤษสัญญาว่าจะมอบดินแดนส่วนหนึ่งให้เคิร์ดปกครองตนเอง แต่รัฐบาลอังกฤษไม่รักษาสัญญา
ครบศตวรรษแล้วที่เคิร์ดไม่ว่าจะในอิรัก
ตุรกี ซีเรียพยายามดิ้นรนเพื่อความฝันดังกล่าว สูญเสียชีวิตทรัพย์สินจำนวนมาก
เมื่อไม่นานนี้มีกำลังใจมากขึ้นเมื่อเห็นตัวอย่างจากเคิร์ดอิรักที่บัดนี้กลายเป็นเขตปกครองตนเอง
มีอำนาจต่อรองรัฐบาลแบกแดด และอาจกลายเป็นรัฐอธิปไตยในอนาคต
รัฐบาลตุรกีต่อต้านการปกครองตนเองของเคิร์ดซีเรียเรื่อยมา มิถุนายน 2015
ประธานาธิบดีแอร์โดกานกล่าวว่าจะไม่ยอมให้เกิดรัฐเคิร์ดทางตอนเหนือของซีเรียหรือตอนใต้ของตุรกี
“เราจะไม่ยอมให้เกิดรัฐ (เคิร์ด) ไม่ว่าจะทางตอนเหนือหรือตอนใต้
เราจะสู้ไม่ว่าต้องจ่ายมากราคาเพียงใด” “พวกเขาต้องการเปลี่ยนโครงสร้างภูมิศาสตร์ภูมิภาคนี้
เราไม่สามารถทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น”
ความกังวลของตุรกีคือหากเคิร์ดสามารถรวมตัวกันสร้างเขตปกครองตนเองในอิรัก
ซีเรีย จะลามเข้ามาในตุรกีด้วย เพราะเคิร์ดซีเรียเชื่อมโยงกับเคิร์ดในประเทศ ตุรกีเป็นดินแดนที่ชาวเคิร์ดอาศัยอยู่มากที่สุด
(รองลงมาคืออิรัก อิหร่าน และซีเรีย)
Selim Sazak จาก The Century Foundation เห็นว่าจากสถานการณ์ล่าสุดเท่ากับรัฐบาลตุรกียอมรับแล้วว่าไม่อาจโค่นล้มระบอบอัสซาด พื้นที่ทางตอนเหนือของประเทศจะกลายเป็นเขตอิทธิพลของพวกเคิร์ด แผนใหม่จึงมุ่งเป้าสกัดการสร้างเขตปกครองตนเอง
จากการวิเคราะห์พบว่ารัฐบาลตุรกีไม่สามารถบรรลุเป้าหมายทุกอย่างที่ต้องการ
เหตุเพราะไม่อาจต้านแรงกดดันจากต่างชาติที่สนับสนุนเคิร์ด แม้เคิร์ดซีเรียยังไม่ประกาศเขตปกครองตนเอง
แต่ในเชิงรูปธรรมมีพื้นที่ปกครองตนเองแล้ว ได้แต่ส่งคำเตือนว่าไม่ยอมให้เคิร์ดซีเรียประกาศเขตปกครองตนเองอย่างเป็นทางการ
“Operation
Euphrates Shield” จึงเป็นคำเตือนว่าจะไม่ยอมให้ความฝันของเคิร์ดคุกคามอนาคตของตุรกี
ประการที่
2 ชูบทบาทของประเทศในภูมิภาค
นับจากสงครามโค่นล้มระบอบซัดดัม
ฮุสเซน ตามด้วยอาหรับสปริงส์ ผู้มีปากเสียงในภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือนับวันจะเหลือน้อยลง
ประเทศที่กลายเป็นสมรภูมิยาวนานและยังไม่รู้ว่าจะจบสิ้นเมื่อไหร่อย่างอิรัก เยเมน
ซีเรีย ลิเบีย แม้มีรัฐบาลแต่กลายเป็นประเทศอ่อนแอเมื่อเทียบกับเพื่อนบ้านที่ไม่เกิดสงครามกลางเมือง
เสริมให้ประเทศที่ยังอยู่ดีมีอิทธิพลสูงขึ้นในเชิงเปรียบเทียบ
ระบบระเบียบตะวันออกกลางจึงเอื้อประโยชน์แก่ประเทศเหล่านี้
ในแง่ของตุรกี
รัฐบาลแอร์โดกานเพิ่งผ่านพ้นช่วงเวลาอันน่าระทึกจากเหตุกบฏเมื่อกลางเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา
(ถ้าคิดให้ไกลคือรอดพ้นอาหรับสปริงส์ตุรกี) มีข้อมูลว่าเครื่องบินรบลำหนึ่งของฝ่ายกบฏเกือบเข้าถึงเครื่องบินที่ประธานาธิบดีแอร์โดกานโดยสารอยู่
ดีที่เครื่องบินรบลำนั้นน้ำมันหมดเสียก่อน
ไม่ว่ารัฐบาลตะวันตกสนับสนุนการกบฏหรือไม่ บัดนี้รัฐบาลแอร์โดกานยังติดต่อกับตะวันตก
รัฐบาลยังเดินหน้าต่อไป ชีวิตต้องดำเนินต่อไป
โดยรวมแล้ว ผู้มีปากเสียงในภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือในขณะนี้เหลือแต่กลุ่ม
GCC ที่มีซาอุฯ เป็นแกนนำกับรัฐบาลแอร์โดกานเท่านั้น
การส่งกองทัพเข้าซีเรียส่งเสริมบทบาทตุรกีในภูมิภาค
อย่างน้อยได้ส่วนแบ่งชิ้นหนึ่งบนความสูญเสียของซีเรีย ไม่ว่าใครจะพอใจหรือไม่พอใจอย่างไร
เห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วย
นี่คือสถานการณ์โลกแห่งความจริงและกำลังดำเนินอยู่ในขณะนี้
แผนบุกซีเรียเดิมกับแผนใหม่ :
ประเด็นที่ควรเข้าใจคือความคิดบุกเข้าซีเรียไม่ใช่เรื่องใหม่นัก
กลางเดือนตุลาคม 2014 นายเมฟเลิต ชาวูโชลู (Mevlut Cavusoglu) รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศตุรกีอธิบายแนวคิดส่งทหารเข้ารบทางภาคพื้นดิน
ชี้ว่าการโจมตี IS ทางอากาศไม่ค่อยได้ผล
ตุรกีจึงคิดปฏิบัติการภาคพื้นดิน แผนปราบ IS ต้องเป็นแผนที่ครอบคลุม
จัดการภัยคุกคามทั้งหมด เป็นไปได้ว่าส่วนหนึ่งของแผนคือเข้าล้มระบอบอัสซาด อันเป็นเหตุความไร้เสถียรภาพ
(ตามมุมมองของตุรกี) แต่ต้องได้รับการสนับสนุนจากพันธมิตรก่อน
1 ปีต่อมารัฐสภาตุรกีลงมติอนุญาตให้ส่งทหารเข้าอิรักกับซีเรีย
และให้ทหารต่างชาติมาประจำการในประเทศ มติรัฐสภาคือหลักฐานสำคัญอีกชิ้นต่อเรื่องส่งกองทัพเข้าซีเรีย
ที่ต่างจากแผนเดิมคือ
เดิมประเทศที่เข้าร่วมรบภาคพื้นดินจะประกอบด้วยตุรกีกับสมาชิกนาโตบางประเทศ
ปฏิบัติการครั้งนี้รัฐบาลแอร์โดกานไม่รอประเทศอื่นอีกแล้ว
ความแตกต่างสำคัญอีกข้อคือ
รัฐบาลแอร์โดกานต้องการยึดพื้นที่บางส่วนเท่านั้น ไม่ถึงกับโค่นล้มระบอบอัสซาด
เพราะยากจะเป็นไปได้เมื่อรัสเซียตั้งฐานทัพของตนในซีเรีย
ใช้เครื่องบินทิ้งระเบิดใส่พวกผู้ก่อการร้ายเป็นประจำ ทั้งยังเชื่อว่าก่อนเริ่มปฏิบัติการน่าจะรับได้ความร่วมมือจากรัสเซีย
เพื่อป้องกันเหตุไม่คาดฝัน สัมพันธ์ทวิภาคีก็ดีขึ้นมาก
นับจากเหตุกบฏโค่นล้มรัฐบาลแอร์โดกาน
ด้านรองประธานาธิบดีโจ
ไบเดน เรียกร้องให้เคิร์ดซีเรียถอนตัวกลับไปฝั่งตะวันออกของแม่น้ำยูเฟรติส
เตือนว่าหากดื้อดึงสหรัฐจะไม่สนับสนุนอีกต่อไป เป็นอีกเหตุผลว่าการยึดพื้นที่จะดำเนินด้วยความเรียบร้อย
เป็นปฏิบัติการจำกัดขอบเขตที่ทุกผ่านความเห็นชอบจากทุกฝ่าย
ผลที่ได้คือเกิดเขตปลอดภัย
(หรือชื่อใดๆ) ที่อยู่ภายใต้อิทธิพลตุรกี ประเด็นสำคัญที่ควรติดตามคือพัฒนาการของเขตดังกล่าวในอนาคต
กองกำลังตุรกีจะประจำการในพื้นที่อีกนานเพียงใด
วิเคราะห์องค์รวมและสรุป :
ประเด็นหนึ่งที่เอ่ยถึงอยู่เสมอคือซีเรียในอนาคตจะแยกเป็นกี่ส่วน
ที่เห็นชัดคือ ส่วนของรัฐบาลอัสซาด ฝ่ายต่อต้านสายกลาง เคิร์ดซีเรีย ผู้ก่อการร้าย
IS (รวมกับกลุ่มอื่นๆ) และบัดนี้เพิ่มอีกหนึ่งคือชาวซีเรียที่รัฐบาลตุรกีสนับสนุนโดยตรง
ดังนั้นสามารถแยกออกเป็น 5 ส่วนใหญ่ๆ
เป็นเรื่องที่ชาวซีเรียคงไม่เคยนึกฝันมาก่อน
ประเด็นที่ควรติดตามคือ
กองทัพตุรกีจะปะทะกับผู้ก่อการร้าย IS จริงจังมากเพียงใด ประธานาธิบดีอัสซาดเคยกล่าวว่า
“ตุรกีให้การสนับสนุนผู้ก่อการร้ายทุกอย่าง ให้การสนับสนุนทุกกลุ่ม” ทั้ง al-Nusra
Front ซึ่งหมายถึงอัลกออิดะห์กับ IS โดยให้การสนับสนุนทั้งการระดมคน
เงิน การขนส่ง อาวุธ การข่าว ข้อมูล เงินสนับสนุนจากที่ต่างๆ ล้วนผ่านทางตุรกี
น้ำมันที่ IS ขายก็ผ่านทางตุรกี
รัฐบาลตุรกีพยายามชี้ว่าประชาชนซีเรียที่ต่อต้านรัฐบาลอัสซาดคือผู้ยึดพื้นที่
เป็นเรื่องของสงครามกลางเมืองซีเรีย แน่นอนว่ารัฐบาลตุรกีไม่ปฏิเสธบทบาทของตนเอง
แต่พยายามยกความดีความชอบแก่ฝ่ายต่อต้านรัฐบาลซีเรียกลุ่มนี้ อาศัยกลุ่มดังกล่าวเป็นตัวชูโรงยึดครองพื้นที่
จากบทบาททั้งหมดของรัฐบาลตุรกี
ทั้งต่อพวกเคิร์ดกับ IS เกิดคำถามว่าปฏิบัติการครั้งนี้เป็นเพียงสงครามต่อต้านผู้ก่อการร้าย
IS กับเพื่อป้องปรามพวกเคิร์ดหรือ เป็นสงครามกลางเมืองระหว่างกองกำลังฝ่ายต่อต้านกับรัฐบาลอัสซาด
หรือสงครามระหว่างประเทศตุรกีกับประเทศซีเรีย เป็นคำถามเดิมๆ
ที่ต้องถามกลุ่มประเทศต่างๆ ที่ให้อาวุธ ทุ่มเทงบประมาณมหาศาลแก่ฝ่ายต่อต้านรัฐบาลอัสซาด
จนสงครามกลางเมืองยืดเยื้อยาวนานถึงเพียงนี้และไม่รู้ว่าจะจบเมื่อใด
คำตอบนั้นซับซ้อนและต้องอธิบายอีกยาว
ข้อคิดที่ต้องระลึกถึงเสมอคือ
เมื่อความขัดแย้งซีเรียบานปลายกลายเป็นสงครามกลางเมือง ต่างชาติเข้าแทรกแซง อนาคตซีเรียไม่ได้อยู่ในมือของชาวซีเรียอีกต่อไป
ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายสนับสนุนหรือต่อต้านรัฐบาล แต่ยังขึ้นกับความต้องการ ผลประโยชน์ของประเทศที่เกี่ยวข้อง
ตุรกีส่งกองทัพเข้าดินแดนซีเรียเป็นหลักฐานล่าสุด
เป็นเรื่องน่าเศร้าแต่ต้องยอมรับความจริง
โอกาสที่ซีเรียจะกลับมาเป็นเหมือนเดิมแทบไม่มีอีกแล้ว ซีเรียจะเหมือนอิรักที่ประเทศจะไม่เป็นหนึ่งเดียวอีกต่อไป
คำถามสำคัญกว่าคือทำอย่างไรบ้านเมืองจะกลับมาสงบสุขอีกครั้ง
เป็นอุทาหรณ์แก่ประเทศอื่นๆ
นโยบายที่ดีที่สุดคือป้องกันไม่ให้สถานการณ์บานปลายตั้งแต่ต้น
เพราะเมื่อเกิดแล้วใครจะควบคุมได้
28 สิงหาคม 2016
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 20 ฉบับที่ 7234 วันอาทิตย์ที่ 28 สิงหาคม พ.ศ.2559)
--------------------------
บทความที่เกี่ยวข้อง :
สังคมซีเรียไม่ต่างจากสังคมประเทศอื่นๆ
ที่มีทั้งฝ่ายสนับสนุนกับฝ่ายต่อต้านรัฐบาล
พลเมืองซีเรียท้องถิ่นที่ต่อต้านรัฐบาลคือฝ่ายต่อต้านสายกลาง
แต่มีอีกหลายกลุ่มที่รัฐบาลสหรัฐกับพันธมิตรถือว่าเป็นฝ่ายต่อต้านสายกลาง เช่น
ชาวซีเรียที่ย้ายถิ่นอาศัยต่างประเทศ รัฐบาลโอบามากับพันธมิตรวางบทบาทคนเหล่านี้เป็นว่าที่รัฐบาลซีเรียในอนาคต
กลายเป็นพวกหุ่นเชิด ชาวเคิร์ดซีเรียเป็นอีกกลุ่มที่เป็นฝ่ายต่อต้านสายกลาง
แต่ถูกวางบทบาทให้กลายเป็นเขตปกครองตนเอง ซีเรียถูกแบ่งแยก
1. Biden orders Syrian Kurds to pull back; Assad govt slams
Turkish incursion. (2016, August 24). Arab News. Retrieved from
http://www.arabnews.com/node/974651/middle-east
2. Erdogan Strikes Back: What’s Behind Turkish Military
Operation in Syria. (2016, August 24). Sputnik. Retrieved from
http://sputniknews.com/middleeast/20160824/1044603365/turkey-syria-operation.html
3. McDowall, David. (2004). A Modern History of the Kurds,
(3rd ed.). New York: I.B. Tauris.
4. President al-Assad to French magazine Valeurs Actuelles. (2015,
November 19). SANA. Retrieved from http://sana.sy/en/?p=61879
5. Rozen, Laura. (2015, December 2). Turkey makes progress
on sealing Syria border, but is it enough? Al Monitor. Retrieved from
http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/12/turkey-cooperation-us-frustration-syria-border.html
6. Syria condemns Turkey’s breach of Syria’s sovereignty in
Jarablos. (2016, August 24). SANA. Retrieved from
http://sana.sy/en/?p=86277
7. Turkey deploys more tanks in Syria, warns Kurdish YPG.
(2016, August 26). Al Jazeera. Retrieved from
http://www.aljazeera.com/news/2016/08/turkey-deploys-tanks-syria-warns-kurdish-ypg-160825131652728.html
8. Turkey rolls on with Syria operation as US confirms
retreat of Syrian Kurds. (2016, August 25). Deutsche Welle. Retrieved
from http://www.dw.com/en/turkey-rolls-on-with-syria-operation-as-us-confirms-retreat-of-syrian-kurds/a-19501608
9. Turkey's Erdogan says will 'never allow' Kurdish state:
media. (2015, June 27). Reuters. Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/06/27/us-mideast-crisis-turkey-kurds-idUSKBN0P70QB20150627
10. Turkey's Syria offensive aimed at Kurdish YPG. (2016,
August 24). Deutsche Welle. Retrieved from
http://www.dw.com/en/turkeys-syria-offensive-aimed-at-kurdish-ypg/a-19497653
11. Turkish Parliament approves motion on Syria, Iraq amidst
opposition fury at interim gov’t. (2015, September 3). Today’s Zaman.
Retrieved from
http://www.todayszaman.com/national_turkish-parliament-approves-motion-on-syria-iraq-amidst-opposition-fury-at-interim-govt_398207.html
12. Turkish tanks enter Syria, Ankara vows to fight ISIS,
PYD. (2016, August 24). Al Arabiya/AP. Retrieved from
http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2016/08/24/Turkish-military-US-led-coalition-launch-operation-in-northern-Syria.html
13. Ünal, Ali. (2014, October 12). TURKISH FM: WEST
UNDERSTANDS TURKISH FOREIGN POLICY’S CONSISTENCY IN SYRIA AND IRAQ. Daily
Sabah. Retrieved from
http://www.dailysabah.com/politics/2014/10/12/turkish-fm-west-understands-turkish-foreign-policys-consistency-in-syria-and-iraq
-----------------------------