เมื่อสงครามกลางเมืองซีเรียดำเนินไปเรื่อยๆ
รัฐบาลโอบามากับพันธมิตรชูบทบาทของฝ่ายต่อต้านสายกลาง (moderate) ในเวลาต่อมาเริ่มมีเสียงวิพากษ์ว่าใครกันแน่ที่เป็นฝ่ายต่อต้านสายกลาง
พวกเขามีตัวตนหรือไม่
ประธานาธิบดีบาชาร์ อัลอัสซาด (Bashar al-Assad)
กล่าวตั้งแต่ต้นปี 2014 ว่าตอนนี้ฝ่ายต่อต้านไม่ได้แบ่งแยกเป็น 2 พวก คือ
ไม่มีพวกสายกลาง (moderates) หรือ Free Syrian Army กับพวกสุดโต่งอีกแล้ว เนื่องจากเมื่อสองสามเดือนกองกำลังสุดโต่งได้ทำลายฐานที่มั่นสุดท้ายของพวกสายกลาง
ปฏิบัติการโจมตีของรัสเซียในช่วงนี้ถูกรัฐบาลโอบามากับพันธมิตรวิพากษ์ว่าไม่ได้โจมตีเฉพาะผู้ก่อการร้าย
IS/ISIL/ISIS แต่โจมตีพวกฝ่ายต่อต้านสายกลางด้วย ประเด็น “ใครคือฝ่ายต่อต้านสายกลางในซีเรีย”
เป็นที่วิพากษ์อีกครั้ง
(หมายเหตุ: บทความนี้เป็นตอนที่ 2 ของบทความชุด “สมรภูมิซีเรีย การเผชิญหน้าระหว่างค่ายสหรัฐกับค่ายรัสเซีย-จีน”)
จุดเริ่มต้นของฝ่ายต่อต้านสายกลาง :
การจะเข้าใจที่มาที่ไปของฝ่ายต่อต้านสายกลางเริ่มได้จากเมื่อเริ่มอาหรับสปริงซีเรียเมื่อมีนาคม
2011 พลเมืองซีเรียบางส่วนเรียกร้องให้รัฐบาลปฏิรูป มีการเลือกตั้งโดยเสรี
จัดตั้งรัฐสภาที่เป็นตัวแทนของประชาชน
แต่ประธานาธิบดีอัสซาดเห็นว่าหากซีเรียปกครองด้วยประชาธิปไตยแบบตะวันตกจะยิ่งทำให้ประเทศอ่อนแอ
จึงปฏิเสธข้อเรียกร้องของฝ่ายต่อต้าน
ประชาชนที่ต่อต้านเริ่มจากการชุมนุมของกลุ่มเล็กๆ
ในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง และขยายวงกว้างขึ้น สามารถรวมตัวเป็นกลุ่มก้อนใหญ่ขึ้นแต่ไม่มีแกนนำชัดเจน
การชุมนุมที่เริ่มต้นโดยสงบกลายเป็นการชุมนุมที่ใช้อาวุธมากขึ้น
บางกรณีเป็นการปะทะระหว่างคนที่สนับสนุนรัฐบาลกับคนที่ต่อต้านด้วยอาวุธที่หาได้ทั่วไป
เช่น ไม้ มีด
ข้อเท็จจริงที่ต้องตระหนักคือ
การปะทะระหว่างฝ่ายสนับสนุนกับฝ่ายต่อต้านไม่ใช่เรื่องใหม่
ชาวซีเรียส่วนใหญ่เป็นมุสลิมนิกายซุนนี
รัฐบาลอัสซาดใช้ความแตกต่างทางศาสนาเป็นประโยชน์ต่อการปกครอง
สร้างกระแสว่าพวกซุนนีต่อต้านนิกายศาสนาอื่นๆ โดยเฉพาะพวกอาละวี (Alawite) ซึ่งเป็นนิกายของผู้นำอัสซาด
ดังนั้นเมื่ออาละวีมีอำนาจมากกว่าจึงพยายามกดขี่บรรดาซุนนีที่ไม่จำนนต่อระบอบ
ในอีกมุมหนึ่งเป็นความจริงที่ว่าพวกซุนนีบางคนบางกลุ่มต่อต้านพวกชีอะห์
พวกอาละวีอย่างรุนแรงมานานแล้วไม่ว่าจะมีระบอบอัสซาดหรือไม่
ประชาชนซีเรียจึงมีทั้งพวกที่สนับสนุนกับต่อต้านรัฐบาล
Raymond Hinnebusch อธิบายเรื่องนี้ว่ารัฐบาลใช้ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจเป็นเครื่องตอบแทนโดยตรงแก่ผู้ที่จงรักภักดี
ผู้ที่เชื่อฟังยินยอมอยู่ใต้อำนาจ สร้างรัฐที่ประชาชนส่วนใหญ่ต้องพึ่งพารัฐบาล
Bassam
Haddad เห็นว่าสังคมซีเรียไม่เท่าเทียม แต่โดยรวมแล้ว
(ก่อนอาหรับสปริง) คนส่วนใหญ่ยังทนได้ต่อสภาพที่เป็นอยู่
จำนวนไม่น้อยที่ใช้ชีวิตอย่างปกติสุข
พลเมืองซีเรียที่ต่อต้านรัฐบาลคือพวกฝ่ายต่อต้านสายกลาง
นิยามของรัฐบาลชาติตะวันตก :
สังคมซีเรียไม่ได้แตกต่างจากสังคมประเทศอื่นๆ
มีทั้งคนชอบรัฐบาลกับคนไม่ชอบ บางคนอาจเรียกว่าเป็นพวกฝ่ายรัฐบาลกับฝ่ายค้าน
แต่สำหรับรัฐบาลสหรัฐกับพันธมิตรฝ่ายต่อต้านรัฐบาลสายกลางมีมากกว่าพลเมืองซีเรียทั่วไป
จากการวิเคราะห์พบว่าฝ่ายต่อต้านสายกลางตามการจัดแบ่งของรัฐบาลโอบามามีอย่างน้อย
3-4 กลุ่มคือ พวกเคิร์ดซีเรีย ชาวซีเรียที่อาศัยต่างประเทศ กองกำลังติดอาวุธที่อยู่ในท้องที่ต่างๆ
และกลุ่มที่ 4 ที่เป็นความลับ
กลุ่มที่
1 เคิร์ดซีเรีย
ชนเชื้อสายเคิร์ด
(Kurds)
ในซีเรียเป็นชนกลุ่มน้อยที่ใหญ่ที่สุดที่มิใช่เชื้อสายอาหรับ มีประมาณร้อยละ 10
ของประชากร ส่วนใหญ่นับถืออิสลามนิกายซุนนี เป็นพลเมืองซีเรียโดยแท้ (ไม่นับพวกที่ไม่ได้รับบัตรประชาชน)
อาศัยทางตอนเหนือติดกับพรมแดนตุรกี
ตั้งแต่เริ่มอาหรับสปริงซีเรียพวกเขาพยายามรวมกลุ่มรักษาเขตอิทธิพลของตนเอง กลายเป็นเสมือนเขตปกครองตนเอง
ในขณะที่พวกเขาบอกว่าเพียงเพื่อป้องกันตนเอง
รัฐบาลโอบามากับพันธมิตรชาติตะวันตกให้การสนับสนุนพวกเคิร์ดซีเรีย ทั้งการทูตกับอาวุธ
ล่าสุดเมื่อวันที่ 12 กันยายน กองทัพอากาศสหรัฐได้ส่งอาวุธเครื่องกระสุนจำนวน
50 ตันแก่กองกำลัง People's Protection Units (YPG) เป็นกองกำลังของเคิร์ดซีเรีย
กระทรวงกลาโหมสหรัฐอธิบายว่าเป็นการ
“เติมเสบียงอาวุธแก่กองกำลังท้องถิ่นเพื่อปฏิบัติการต่อต้าน ISIS ต่อไป” ทุกอย่างดำเนินไปด้วยความเรียบร้อย
การจัดตั้งเขตปกครองตนเองของเคิร์ดซีเรียคล้ายเคิร์ดอิรัก
พวกเคิร์ดอิรักอ้างถูกรัฐบาลซัดดัม ฮุสเซนกดขี่ข่มเหง จึงต้องปกป้องตนเอง ความฝันสูงสุดคือการตั้งประเทศเอกราช
ลักษณะที่เหมือนกันคือ
ในขณะที่รัฐบาลซัดดัมกับอัสซาดเห็นว่าต้องปกป้องอธิปไตย ปราบปรามพวกกบฏ
ผู้ก่อการร้ายแบ่งแยกดินแดน พวกเคิร์ดอิรักกับเคิร์ดซีเรียต่อสู้เพื่อปกครองตัวเองมานานแล้ว
เห็นว่าเป็นสิทธิอันชอบธรรมที่จะต่อต้านรัฐบาลที่ปกครองด้วยการกดขี่ข่มเหง แต่เริ่มเห็นผลสำเร็จเพราะต่างชาติสนับสนุน
โดยเฉพาะการสนับสนุนจากรัฐบาลอเมริกัน
เป็นข้อสรุปว่ารัฐบาลอเมริกันไม่ว่าจะพรรคเดโมแครทหรือรีพับลิกัน
ตั้งแต่สมัยประธานาธิบดีบุชผู้พ่อ (George H. W. Bush) ผู้เปิดฉากทำสงครามสงครามอ่าวเปอร์เซียครั้งแรก (1990-91) ต่อด้วยประธานาธิบดีบิล
คลินตัน (พรรคเดโมแครท ขณะนี้ภรรยาคือฮิลลารี
คลินตันกำลังหาเสียงชิงตำแหน่งประธานาธิบดี) และประธานาธิบดีจอร์จ ดับเบิ้ลยู. บุช
(ลูกของประธานาธิบดีบุชผู้พ่อ) และล่าสุดคือประธานาธิบดีบารัก
โอบามาต่างสนับสนุนพวกเคิร์ดแบ่งแยกดินแดน
กลุ่มที่ 2 National Coalition of
Syrian/Syrian National Coalition
National
Coalition of Syrian/Syrian National Coalition (SNC) ก่อตั้งเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2012 ที่ประเทศกาตาร์
รัฐบาลสหรัฐฯ กับชาติสมาชิกอียูเช่นอังกฤษกับฝรั่งเศส ตุรกีและกลุ่ม
GCC รับรอง SNC รัฐบาลโอบามามีส่วนสนับสนุน SNC โดยตรง
ครั้งหนึ่งโฆษกกระทรวงต่างประเทศ วิตอเรีย นูแลนด์ กล่าวอย่างตรงไปตรงมาว่า
“เราหวังว่าโครงสร้างผู้นำใหม่นี้จะเกิดขึ้นและดีกว่าเก่า
ทำให้นานาชาติสามารถให้ความช่วยเหลือผ่านองค์กรนี้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น”
บทบาทสำคัญของ
SNC คือเป็นตัวแทน “ฝ่ายการเมือง” ของฝ่ายต่อต้านสายกลาง
พูดให้ชัดคือเป็นแกนนำตัวแทนรัฐบาลซีเรียชุดใหม่หากรัฐบาลอัสซาดก้าวลงจากอำนาจ
ถือเป็นตัวแทนของพลเมืองซีเรียทั้งประเทศ ทั้งๆ ที่สมาชิก SNC ส่วนใหญ่คือชาวซีเรียที่อาศัยต่างประเทศมานานแล้ว
ไม่มีส่วนในการรบในสงครามกลางเมือง
ก่อนหน้านั้นเมื่อพฤศจิกายน
2011 สันนิบาตอาหรับ (Arab League)
ระงับความเป็นสมาชิกของซีเรีย (รัฐบาลอัสซาด) และคว่ำบาตรเศรษฐกิจซีเรีย ต่อมาในเดือนมกราคม
2012 สันนิบาตอาหรับเรียกร้องอย่างเป็นทางการให้ประธานาธิบดีอัสซาดก้าวลงจากอำนาจ
ปัจจุบัน SNC
คือตัวแทนของรัฐบาลซีเรียในสันนิบาตอาหรับ (ทั้งๆ ที่รัฐบาลอัสซาดยังคงอยู่)
นี่คือความสำคัญของ
SNC
ในอีกแง่หนึ่งอาจมองว่า SNC
คือรัฐบาลชั่วคราวของว่าที่รัฐบาลชุดใหม่
กำลังทำหน้าที่แทนประชาชนซีเรียทั้งประเทศ
ต้นปี 2013 รองประธานแนวร่วมฝ่ายต่อต้าน Riad Seif (ในขณะนั้น)
เรียกร้องว่า “เราต้องการรัฐบาลชั่วคราวเพื่อช่วยเหลือชาวซีเรีย (อพยพ)
หลายล้านคนในเขตปลดปล่อย (liberated zones) และโค่นระบอบ
(อัสซาด) “พวกเราเรียกร้องแต่แรกว่าต้องการฐานที่มั่นในซีเรีย
แต่จนบัดนี้ยังไม่ได้รับเงินสนับสนุนเพื่อจัดตั้งรัฐบาล”
“เรากับพวกของเรากำลังหารือว่าทำอย่างไรจึงจะสามารถปกป้องเขตปลดปล่อยด้วยอาวุธที่มีประสิทธิภาพและทำอย่างไรจึงจะได้งบประมาณหลายพันล้านดอลลาร์”
“แต่ถ้าเราไม่มีงบประมาณก้อนนี้ก็ไม่มีเหตุจัดตั้งรัฐบาล”
George
Sabra รองประธานอีกท่านกล่าวว่าจะต้องใช้เงินอย่างน้อย 500 ล้านดอลลาร์เพื่อจัดตั้งรัฐบาล และกล่าวว่า “เราต้องการอาวุธ
เราต้องการตั้งแต่นาทีแรก” “การประชุมเมื่อสัปดาห์ก่อนพวกเขา (สหรัฐกับพันธมิตร)
ยอมรับว่าเรามีสิทธิในการป้องกันตัวเอง
แต่จะมีความหมายอะไรถ้าเราไม่สามารถช่วยเหลือผู้เคราะห์ร้าย”
ข้อเรียกร้องของ SNC
คือต้องการสร้างเขตห้ามบิน/เขตปลอดภัย
ซึ่งหมายความว่ารัฐบาลต่างชาติต้องเป็นฝ่ายดำเนินการ เช่นเดียวกับการให้อาวุธ
แต่ในขณะนั้นชาติตะวันตกไม่กล้าให้อาวุธอย่างดีแก่ฝ่ายต่อต้าน อ้างว่าอาวุธเหล่านี้อาจจะตกไปอยู่ในมือของพวกมุสลิมหัวรุนแรงและนำไปก่อเหตุร้ายที่อื่นๆ
ทั่วโลก
หากมีเขตปลอดภัยเกิดขึ้นจริง SNC
สามารถอ้างว่าคือประเทศซีเรียใหม่ ประเทศซีเรียภายใต้ SNC แต่จนบัดนี้แนวคิดนี้ยังไม่เป็นผล
ประเด็นที่ต้องพึงระลึกคือ
SNC
ไม่ได้จัดตั้งหรืออยู่ได้ด้วยชาวซีเรียที่อยู่ต่างชาติ แต่มาจากการสนับสนุนของรัฐบาลสหรัฐกับพันธมิตร
(เป็นที่มาของการรับรองกลุ่มดังกล่าวด้วย) งบประมาณที่ SNC
ใช้ไม่ได้มาจากสมาชิกของ SNC
จึงคาดเดาได้ว่ามาจากรัฐบาลต่างชาติ
เกิดคำถามว่า
SNC มีความชอบธรรมที่จะเป็นตัวแทนของคนซีเรียมากน้อยเพียงใด
หรือเป็นเพียงหุ่นเชิดของต่างชาติ
นายวาลิด
อัลเมาเล็ม (Walid al-Moualem) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศซีเรีย
กล่าวเมื่อต้นปี 2014 ไม่ยอมรับชาวซีเรียต่างประเทศเป็นตัวแทนของพลเมืองซีเรียอย่างแท้จริง
“ใครก็ตามที่หวังจะพูดในนามของประชาชนซีเรียจะต้องไม่เป็นคนทรยศ ...
ต้องเป็นการแสดงออกจากภายในประเทศ” ต้องเป็นคนที่อดทนต่อการก่อการร้ายมากแล้ว 3 ปี
มีการถกเถียงกันมากว่าใครคือฝ่ายต่อต้านสายกลางในซีเรีย ยังมีตัวตนอยู่หรือไม่
การวิเคราะห์ข้างต้นชี้ให้เห็นว่าอย่างน้อยพวกเคิร์ดซีเรียน่าจะถือว่าเป็นพวกฝ่ายต่อต้านสายกลาง
และเดิมนั้นกลุ่มดังกล่าวมีจริงแต่ปัจจุบันอาจอพยพออกจากประเทศไปเกือบหมดแล้ว เพราะแท้จริงแล้วคนเหล่านี้ส่วนใหญ่คือชาวบ้านธรรมดา
ทุกวันนี้รัฐบาลโอบามากับพันธมิตรยังเอ่ยถึงฝ่ายต่อต้านสายกลางอยู่เสมอนั้น
เหตุผลส่วนหนึ่งคือต้องการความชอบธรรมในการจัดตั้งรัฐบาลแทนระบอบอัสซาด อ้างว่าพวกเขาคือตัวแทนประชาชนซีเรีย
(หมายเหตุ : บทความนี้มี 2
ตอน ตอนหน้าจะนำเสนอฝ่ายต่อต้านสายกลางอีก 2 กลุ่ม คือ
กองกำลังติดอาวุธที่อยู่ในท้องที่ต่างๆ และกลุ่มที่ 4 ที่เป็นความลับ)
18 ตุลาคม 2015
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 19 ฉบับที่ 6920 วันอาทิตย์ที่ 18 ตุลาคม พ.ศ.2558, http://www.ryt9.com/s/tpd/2276810)
--------------------------
บทความที่เกี่ยวข้อง :
ก่อนหน้านี้มีความพยายามยุติสงครามกลางเมืองซีเรีย
แต่การเจรจาล้มเหลว ผลที่ตามมาคือรัสเซียเข้ามาตั้งฐานทัพในซีเรียและเปิดฉากโจมตี เป็นไปได้ว่านี่คือการสกัดกั้นแผนล้มระบอบอัสซาดของสหรัฐกับพันธมิตรด้วยการส่งกองทัพเข้าซีเรียรบทางภาคพื้นดิน
บรรณานุกรม:
1. Assad, Bashar al-. (2014, January 21). Bashar al-Assad
Interview: The Fight against Terrorists in Syria. Global Research.
Retrieved from
http://www.globalresearch.ca/bashar-al-assad-interview-the-fight-against-terrorists-in-syria/5365613
2. Erlich, Reese. (2014). Inside Syria: The Backstory of
Their Civil War and What the World Can Expect. New York: Prometheus Books.
3. France fears Islamist rise in Syria unless opposition
helped. (2013, January 28). Reuters. Retrieved from http://www.reuters.com/article/2013/01/28/us-syria-crisis-talks-idUSBRE90R0D720130128
4. Haddad, Bassam. (2012). Why Syria is Not Next...So Far.
In The Dawn of the Arab Uprisings: End of an Old Order? (pp.207-209).
London: Pluto Press.
5. Hanano, Amal. (2012). Syrian Hope: A Journal. In The
Dawn of the Arab Uprisings: End of an Old Order? (pp.225-236). London: Pluto
Press.
6. Hinnebusch, Raymond. (2001). Syria: Revolution From
Above. New York: Routledge.
7. Masters, Jonathan. (2013, September 11). Syria's Crisis
and the Global Response. Council on Foreign Relations. Retrieved
from http://www.cfr.org/syria/syrias-crisis-global-response/p28402
8. Moallem, Walid al-. (2014, January 22). The West Publicly
Claims to Be Fighting Terrorism, Whilst It Is Covertly Nourishing It. Retrieved
from http://www.globalresearch.ca/geneva-ii-syrian-foreign-minister-the-west-publicly-claims-to-be-fighting-terrorism-whilst-it-is-covertly-nourishing-it/5365833
9. Stokes, Jamie (Editor). (2009). Kurds. In Encyclopedia
of The Peoples of Africa and the Middle East. New York: Infobase Publishing.
10. US airdrops tons of ammo to PKK-affiliate YPG. (2015, October
13). Daily Sabah. Retrieved from http://www.dailysabah.com/politics/2015/10/14/us-airdrops-tons-of-ammo-to-pkk-affiliate-ypg
-------------------------------