ในการแก้ปัญหาโครงการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์กับขีปนาวุธเกาหลีเหนือ
หลายฝ่ายเห็นว่าต้องให้รัฐบาลเกาหลีเหนือยกเลิกโครงการทั้งหมด
พร้อมกับพุ่งเป้าที่จีน เห็นว่าจีนต้องรับผิดชอบ
เนื่องจากมีอิทธิพลต่อเกาหลีเหนือมากที่สุด
คำถามคือข้ออ้างว่าจีนมีอิทธิพลมากที่สุดถูกต้อง
สมเหตุผลมากเพียงไร
เหตุที่จีนมีความสำคัญ :
ย้อนอดีตเมื่อปี
2014 เกาหลีเหนือทดสอบจุดระเบิดนิวเคลียร์ครั้งที่ 3 ประธานาธิบดี ปาร์ค กึน-เฮ
(Park Geun-hye) ร้องขอให้ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง
ยับยั้งการทดลองนิวเคลียร์ของเกาหลีเหนือ
ท่ามกลางกระแสข่าวว่าเกาหลีเหนืออาจเตรียมทดลองนิวเคลียร์อีกครั้ง
จากการทดลองระเบิดไฮโดรเจนตามคำประกาศของเกาหลีเหนือเมื่อต้นปี
2016 ที่ผ่านมา
เป็นอีกครั้งที่รัฐบาลเกาหลีใต้ร้องขอให้จีนจัดการเกาหลีเหนืออย่างเป็นรูปธรรมและได้ผลจริงๆ
“หวังว่าจีนจะให้ร่วมมือต่อคณะมนตรีความมั่นคงสหประชาชาติอย่างจริงจัง”
ไม่ปล่อยให้เกาหลีเหนือมีอาวุธนิวเคลียร์
Hwang Joon-kook
ทูตพิเศษเกาหลีใต้กล่าวว่า “จีนเป็นสมาชิกถาวรคณะมนตรีความมั่นคง
และมีอิทธิพลมากที่สุดต่อเกาหลีเหนือ ข้าพเจ้าเชื่อว่าเป็นประเทศสำคัญที่สุดในการแก้ไขสถานการณ์ขณะนี้”
เหตุที่จีนมีความสำคัญเป็นพิเศษ
เนื่องจากในด้านการทูตนั้น จีนใกล้ชิดเกาหลีเหนือมากที่สุด
คอยปกป้องเกาหลีเหนือจากมติคณะมนตรีความมั่นคงที่จีนไม่เห็นด้วย
ที่สำคัญคือด้านเศรษฐกิจ จีนเป็นคู่ค้ารายสำคัญเพียงรายเดียวของเกาหลีเหนือ
คิดมูลค่าการส่งออกนำเข้าราวร้อยละ 90 ของเกาหลีเหนือ นอกจากนี้ ร้อยละ 80
ของความช่วยเหลือทางเศรษฐกิจของเกาหลีเหนือมาจากจีน
เป็นเหตุผลว่าทำไมจีนจึงมีอิทธิพลต่อเกาหลีเหนือ
Robert G.
Sutter อธิบายว่ายุทธศาสตร์ต่อต้านเกาหลีเหนือคือยุทธศาสตร์ปิดล้อม
ในการนี้จีนมีผลต่อการคว่ำบาตรเกาหลีเหนือมากที่สุด เพราะภายใต้บริบทที่กดดันเกาหลีเหนือทุกทิศทาง
เกาหลีเหนือยังคงค้าขายกับจีน รัฐบาลจีนให้ความช่วยเหลือด้านอาหาร
น้ำมันเชื้อเพลิง และวัตถุดิบ ปกป้องเกาหลีเหนือจากข้อมติคณะมนตรีความมั่นคง การคว่ำบาตรจากนานาชาติที่สหรัฐเป็นแกนนำจึงไม่ค่อยมีผลต่อ
รัฐบาลเกาหลีเหนือยังตั้งมั่นอยู่ได้ มาตรการคว่ำบาตรใดๆ
จะสัมฤทธิ์ผลได้มากน้อยเพียงใดขึ้นกับความร่วมมือจากจีน
สรุปสั้นๆ ได้ว่าเศรษฐกิจเกาหลีเหนือยังขับเคลื่อนได้เพราะเลือดที่จีนส่งไปหล่อเลี้ยง
บ่อยครั้งที่เกาหลีเหนือยอมร่วมมือเข้าร่วมเจรจาก็เพราะหวังความช่วยเหลือจากจีนเพิ่มเติม
ในสถานการณ์ล่าสุด Hwang
Joon-kook
ทูตพิเศษเกาหลีใต้ย้ำความสำคัญของจีนอีกครั้งว่าการค้าร้อยละ 90
ของเกาหลีเหนือคือจีน จีนจึงต้องให้ความร่วมมือเพื่อลงโทษเกาหลีเหนือ
ด้านจีนเห็นว่าควรเปิดการเจรจา 6 ฝ่าย นำเกาหลีเหนือมาร่วมเจรจาอีกรอบ
ความกังวลของจีน :
สหรัฐเชื่อว่าจีนยังต้องการสนับสนุนเกาหลีเหนือเพื่อปกป้องให้ระบอบเกาหลีเหนือดำรงอยู่ต่อไป
การคงอยู่ของระบอบเป็นประโยชน์ต่อจีนมากกว่า จีนเกรงว่าหากเกิดความวุ่นวายจะเกิดผู้อพยพจำนวนมากเข้าจีน
ความไม่แน่นอนของคาบสมุทรเกาหลีที่จะตามมา สภาพการณ์ที่ก่อประโยชน์ต่อจีนมากที่สุดคือคาบสมุทรมีเสถียรภาพ
ในสถานการณ์ล่าสุด
ประธานาธิบดีปาร์ค กึน-เฮ ประกาศว่ากำลังพิจารณาทบทวนติดตั้งระบบต่อต้านขีปนาวุธ Terminal
high-altitude area defense (THAAD) “เมื่อพิจารณาภัยคุกคามจากนิวเคลียร์และขีปนาวุธของเกาหลีเหนือ
ข้าพเจ้าจะทบทวนเรื่องติดตั้ง THAAD
เพื่อความมั่นคงและผลประโยชน์แห่งชาติ” “จีนประกาศซ้ำว่าจะไม่อดทนต่อโครงการนิวเคลียร์เกาหลีเหนือ
แต่แถลงการณ์ที่เข้มแข็งต้องมีมาตรการรองรับ มิฉะนั้น เกาหลีเหนือจะทดลองนิวเคลียร์อีก
...
ข้าพเจ้าเชื่อว่ารัฐบาลจีนจะไม่ปล่อยให้สถานการณ์คาบสมุทรเกาหลีเลวร้ายกว่านี้”
เป็นที่รับรู้ทั่วไปว่ารัฐบาลสหรัฐต้องการติดตั้ง
THAAD ในเกาหลีใต้ และได้สำรวจจุดติดตั้งแล้ว แต่ที่ผ่านมารัฐบาลเกาหลีใต้ลังเลใจเนื่องจากจีนคัดค้านอย่างรุนแรง
นอกจากนี้ประเด็นเกาหลีใต้จะมีอาวุธนิวเคลียร์ของตนเกิดขึ้นอีกครั้ง
แต่ประธานาธิบดีปาร์คเห็นว่าคงไม่จำต้องกระทำถึงขนาดนั้น
ถ้อยคำเหล่านี้มีถึงรัฐบาลจีนโดยตรง หวังกดดันให้ร่วมมือต้านเกาหลีเหนือ เป็นวิธีเก่าที่ใช้มาหลายปีแล้ว โดยเฉพาะประเด็นเกาหลีใต้คิดจะมีอาวุธนิวเคลียร์ของตนเอง เป็นเรื่องร้ายแรงมาก เพราะถ้าเกาหลีใต้มี ญี่ปุ่นจะขอมีด้วย เมื่อนั้นสถานการณ์ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงเหนือจะตึงเครียดยิ่งกว่าเดิม
ถ้อยคำเหล่านี้มีถึงรัฐบาลจีนโดยตรง หวังกดดันให้ร่วมมือต้านเกาหลีเหนือ เป็นวิธีเก่าที่ใช้มาหลายปีแล้ว โดยเฉพาะประเด็นเกาหลีใต้คิดจะมีอาวุธนิวเคลียร์ของตนเอง เป็นเรื่องร้ายแรงมาก เพราะถ้าเกาหลีใต้มี ญี่ปุ่นจะขอมีด้วย เมื่อนั้นสถานการณ์ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงเหนือจะตึงเครียดยิ่งกว่าเดิม
ประเด็นที่จีนกังวลมากที่สุดไม่ใช่ระบบขีปนาวุธ
THAAD คลื่นผู้อพยพลี้ภัย เพราะระบบติดตั้งที่ญี่ปุ่นอยู่แล้ว
สหรัฐสามารถส่งเรือขีปนาวุธมาประชิดชายฝั่งจีน จีนมีประชากรกว่า 1,300
ล้านคนอยู่แล้ว มีพื้นที่กว้างใหญ่ไพศาล ประเด็นผู้อพยพลี้ภัยจะกระทบเพียงพื้นที่ติดกับเกาหลีเหนือเท่านั้น
ประเด็นสำคัญที่กังวลคือ
หากรัฐบาลเกาหลีเหนือล่ม สหรัฐอาจส่งทหารเข้าเกาหลีเหนือประชิดชายแดนจีนโดยอ้างเหตุผลด้านความมั่นคง
(เหมือนทหารอเมริกันที่ประจำการในเกาหลีใต้ในขณะนี้) กลายเป็นว่าจีนต้องเผชิญหน้ากองทัพสหรัฐทางบกโดยตรง
ประโยชน์การใช้เกาหลีเหนือเป็นรัฐกันชนภายใต้บริบทปัจจุบันจึงยังมีความจำเป็น
จีนคุมเกาหลีเหนือได้จริงหรือ :
นับตั้งแต่การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ครั้งแรกเมื่อตุลาคม
2006 เจ้าหน้าที่จีนเห็นว่าเกาหลีเหนือดื้อดึงต่อจีน แต่การแก้ปัญหาจำต้องใช้ทั้งแรงกดดันควบคู่กับการปลอบโยน
ให้ของกำนัล
ในมุมมองของจีน
เกาหลีเหนือเป็นเพื่อนบ้านที่สร้างปัญหาเป็นระยะๆ ทำให้จีนต้องเผชิญหน้ากับเกาหลีใต้
ญี่ปุ่น สหรัฐ เป็นข้ออ้างให้ประเทศเหล่านี้เสริมสร้างกองทัพปิดล้อมจีน
ถึงกระนั้นไรก็ตาม
จีนยังคงเป็นคู่ค้าสำคัญช่วยให้ระบอบเกาหลีเหนืออยู่รอด
พร้อมกับสนับสนุนข้อมติคณะมนตรีความมั่นคง (บางครั้ง)
เป็นหลักฐานว่าจีนใช้ทั้งไม้อ่อนไม้แข็ง เพื่อควบคุมให้เกาหลีเหนืออยู่ได้และไม่ล้ำเส้น
ในแง่หนึ่ง จีนเปรียบเหมือนพี่ใหญ่ผู้ควบคุมเกาหลีเหนือ
ซึ่งในระยะหลังแสดงท่าขัดขืนความสัมพันธ์ดังกล่าวมากขึ้น การทดลองนิวเคลียร์ครั้งล่าสุดเป็นอีกครั้งที่ตีความได้ว่าไม่สามารถควบคุมรัฐบาลเกาหลีเหนือ
แต่ถ้ามองจากมุมเกาหลีเหนือ
การทดลองแต่ละครั้งมีเหตุผลเบื้องหน้าเบื้องหลัง เช่นเมื่อธันวาคม 2002
เกาหลีเหนือประกาศว่าจะเริ่มเดินเครื่องเตาปฏิกรณ์นิวเคลียร์
โครงการนิวเคลียร์ต่างๆ รัฐบาลจอร์จ ดับเบิ้ลยู. บุช (George W. Bush) ตอบโต้ด้วยการคว่ำบาตรทางการเงิน ปฏิเสธเจรจากับเกาหลีเหนือ สัมพันธ์ทวิภาคีเสื่อมทรามลงทันที
หากมองตามเหตุผลของเกาหลีเหนือ
สถานการณ์นับจากปี 2001 เป็นต้นมา รัฐบาลบุชประกาศมาตรการแข็งกร้าวทางทหาร
เกาหลีเหนือกลายเป็นหนึ่งในแกนแห่งความชั่วร้าย (axis of evil) การแสดงออกของเกาหลีเหนือสอดคล้องกับรัฐบาลอิหร่านที่เร่งโครงการพัฒนานิวเคลียร์ของตนเพื่อตอบโต้นโยบายของรัฐบาลสหรัฐในขณะนั้น
ในบางครั้งอาจเป็นเพียงเพื่อกระชับอำนาจภายใน
ดังนั้น “ยุทธศาสตร์การทูตควบคู่การทหาร”
ของเกาหลีเหนือจึงเกิดจากเหตุผลมากมายหลายแบบ ไม่อาจตีความว่าเพื่อต้านทุนนิยมเพียงอย่างเดียว
สิ่งที่จีนต้องการจากเกาหลีเหนือ :
รัฐบาลจีนสนับสนุนข้อมติความมั่นคงสหประชาชาติประณามเกาหลีเหนือ
เมื่อเกาหลีเหนือทดลองจุดระเบิดนิวเคลียร์ครั้งแรกในปี 2006 และสนับสนุนข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงอีกหลายฉบับ
เพิ่มมาตรการคว่ำบาตร คำถามคือจีนได้ปฏิบัติตามข้อมติอย่างจริงจังหรือไม่
อะไรที่จีนต้องการจากเกาหลีเหนือ
คำตอบที่ดีที่สุดคือ
จีนต้องการให้คาบสมุทรเกาหลีสงบเรียบร้อย
ไม่เกิดความวุ่นวายไม่ว่าจะด้วยสาเหตุใดก็ตาม
นั่นหมายถึงเกาหลีต้องไม่รวมชาติด้วย
ต้องแยกเป็นเหนือ-ใต้ดังที่เป็นอยู่เช่นนี้ตลอดไป
ในขณะที่รัฐบาลเกาหลีใต้
ญี่ปุ่น สหรัฐพยายามชี้มาที่จีน
รัฐบาลจีนกลับเห็นว่าการแก้ปัญหาต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย
โฆษกกระทรวงการต่างประเทศ ฮงเล่ย (Hong Lei) กล่าว “จีนยึดมั่นในการรักษาสันติภาพและเสถียรภาพบนคาบสมุทรเกาหลีและเอเชียตะวันออกเฉียงเหนือบนพื้นฐานเคารพผลประโยชน์ของทุกฝ่าย
และถือว่าเป็นความรับผิดชอบร่วมของทุกฝ่าย”
จีนเรียกร้องให้รื้อฟื้นการเจรจา
6 ฝ่าย (six-party talks) อย่างต่อเนื่อง แต่ยุติไปเมื่อ
2008 เพราะไม่ประสบผลเท่าที่ควร อย่างไรก็ตาม จีนยังเห็นความจำเป็น
เห็นว่าปัญหาเกาหลีเหนือไม่อาจแก้ด้วยการคว่ำบาตรกับแรงกดดัน ทุกฝ่ายควรร่วมมือเพื่อคลายแรงตึงเครียดในคาบสมุทรเกาหลี
พยายามพูดคุยเพื่อสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจ
เพราะการร่วมเจรจาบนโต๊ะประชุมเดียวกันน่าจะปกป้องไม่ให้จีนต้องจ่ายราคาเพียงลำพัง
และไม่ใช่ความรับผิดชอบของจีนเท่านั้นหากการเจรจาล้มเหลว
รวมถึงเหตุการณ์ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต อีกทั้งลึกๆ แล้ว จีนเห็นว่ารัฐบาลสหรัฐไม่ต้องการญาติดีกับเกาหลีเหนือจริงๆ
ไม่ต่างจากที่สหรัฐกำลังปฏิบัติต่อรัสเซียและจีนในขณะนี้
นักวิเคราะห์บางคนตั้งคำถามว่า
จีนจะสามารถคงนโยบายนี้ได้อีกนานเพียงไร
ระบอบเกาหลีเหนือหากไม่ปฏิรูปตนเองจะคงอยู่เช่นนี้ได้อีกนานเพียงไร
ที่สุดแล้วนโยบายจีนต่อเกาหลีเหนือต้องเปลี่ยนแปลง
ผู้ตอบคำถามข้อนี้อาจไม่ใช่รัฐบาลจีน
แต่อยู่ที่ชนชั้นปกครองเกาหลีเหนือมากกว่า
แต่การเปลี่ยนแปลงจากหน้ามือเป็นหลังมือคงไม่เกิดขึ้นในระยะเวลาไม่กี่ปี
นอกจากนี้
ถ้ามองในกรอบที่กว้างขึ้น
ไม่เพียงแต่จีนเท่านั้นที่หวังให้คาบสมุทรเกาหลีอยู่ในสภาพปัจจุบันดังที่เป็นอยู่
(มีความสงบคู่กับแรงตึงเครียดเป็นระยะๆ) ประเทศเพื่อนบ้านอย่างเกาหลีใต้ ญี่ปุ่น
สหรัฐ ต่างหวังให้อยู่ในสภาพเช่นนี้เหมือนกัน ด้วยเหตุผลแรงจูงใจที่ต่างกัน สถานการณ์คาบสมุทรเกาหลีจึงดำเนินไปเพราะตัวแสดงเหล่านี้
ไม่เพียงเฉพาะจีนหรือเกาหลีเหนือเท่านั้น
17 มกราคม 2016
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 20 ฉบับที่ 7010 วันอาทิตย์ที่ 17 มกราคม พ.ศ.2559)
-----------------------
บทความที่เกี่ยวข้อง :
ไม่ว่าจะเป็นการทดสอบระเบิดไฮโดรเจนหรือหรือไม่
เป็นอีกครั้งที่เกาหลีเหนือใช้ “ยุทธศาสตร์การทูตนิวเคลียร์” เพื่อหวังประโยชน์ที่ต้องการ
ประเด็นที่ลึกกว่านั้นคือบ่งชี้ว่าขีดความสามารถนิวเคลียร์ก้าวหน้าขึ้นอีกระดับ
รัฐบาลจีนต้องขบคิดว่าจะจัดการเรื่องนี้อย่างไร
หาไม่แล้วจะมีการทดลองครั้งหน้าแน่นอน สถานการณ์คาบสมุทรเกาหลียังไม่นิ่ง
มีผลต่อการเผชิญหน้าของชาติมหาอำนาจ
บรรณานุกรม:
1. (2nd LD) S. Korea presses China to play 'important role'
in imposing sanctions against N. Korea. (2015, January 14). Yonhap.
Retrieved from http://english.yonhapnews.co.kr/national/2016/01/14/13/0301000000AEN20160114010100315F.html
2. Bonnie Glaser, Scott Snyder and John S. Park. (2008,
Jan). Keeping an Eye on an Unruly Neighbor: Chinese Views of Economic Reform
and Stability in North Korea. United States Institute of Peace.
Retrieved from http://www.usip.org/files/resources/Jan2008.pdf
3. Cha, Victor., & Kim, Ellen. (2013, March 7). UN
Security Council Passes New Resolution 2094 on North Korea. Center for
Strategic and International Studies. Retrieved from http://csis.org/publication/un-security-council-passes-new-resolution-2094-north-korea?
4. China says six-party talks needed to resolve DPRK nuclear
issue. (2013, March 6). Xinhua. Retrieved from http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-03/06/c_132210852.htm
5. Kang Seung-woo. (2015, January 11). Park hints at
THAAD deployment. The Korea Times. Retrieved from http://www.koreatimes.co.kr/www/news/nation/2016/01/116_195361.html
6. N.K. erecting last stage of rocket. (2012, December 5). The
Korea Herald. Retrieved from http://nwww.koreaherald.com/view.php?ud=20121204001037
7. Nathan, Andrew J., & Scobell, Andrew. (2012).China's
Search for Security. NY: Columbia University Press.
8. North Korea: U.S. Relations, Nuclear Diplomacy, and
Internal Situation. (2013, January 4). Congressional Research Service.
Retrieved from http://www.fas.org/sgp/crs/nuke/R41259.pdf
9. Park asks Xi to prevent N.K. nuclear test. (2014, April 23).
The Korea Herald. Retrieved from http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20140423001295
10. Press Conference with President Obama and President Park
of the Republic of Korea. (2014, April 25). The White House. Retrieved
from
http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/04/25/press-conference-president-obama-and-president-park-republic-korea
11. S. Korea requests China's cooperation in punishing N.
Korea. (2015, January 7). Yonhap. Retrieved from http://english.yonhapnews.co.kr/national/2016/01/07/53/0301000000AEN20160107008100315F.html
12. S. Korean, Chinese envoys to meet over N. Korea's
nuclear test. (2015, January 13). Yonhap. Retrieved from
http://english.yonhapnews.co.kr/national/2016/01/14/7/0301000000AEN20160114003900315F.html
13. Seth, Michael J. (2011). A History of Korea: From
Antiquity to the Present. United Kingdom: Rowman & Littlefield
Publishers.
14. Sutter, Robert G. (2012). China’s Growing International
Role. In Tzifakis, Nikolaos (Ed.), International Politics in Times of Change
(pp.117-134). Berlin: Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
-----------------------------