America First ในอีกมุมมอง (2)

แต่แล้วการเป็นสมาชิกนาโต พันธมิตรใกล้ชิดกลับไม่ปลอดภัยอีกต่อไป เมื่อสหรัฐต้องการครอบครองกรีนแลนด์ หวังให้แคนาดาสิ้นชาติ

            คอลัมนิสต์จีนวิพากษ์ “ลัทธิคุ้มครองทางการค้า" (trade protectionism) ของทรัมป์ 2.0 บทความนี้เป็นตอนที่ 2 พร้อมการวิเคราะห์ ดังนี้

โลกต้องร่วมมือไม่แบ่งแยกสร้างขั้ว:

            มนุษย์มีสิทธิ์มีชีวิตที่ดี เจริญก้าวหน้า เลือกเส้นทางชีวิต ประเทศชาติก็เช่นกัน ทุกชาติไตร่ตรองเลือกเส้นของตนโดยไม่จำต้องเหมือนคนอื่น ยึดค่านิยมของตน

            รัฐบาลสหรัฐเปิดฉากมาตรการกำแพงภาษี โดยมีวาระซ่อนเร้น เป้าหมายสุดท้ายคือเพื่อความเป็นเจ้า ครอบงำประเทศอื่นๆ ไม่สนใจว่าสร้างความเสียหายแก่ประเทศอื่นอย่างไร

            ในงานประชุมสมัชชาสหประชาชาติประจำปี 2022 นายอันโตนิโอ กูเตอร์เรส (António Guterres) เลขาธิการสหประชาชาติแสดงสุนทรพจน์ ชี้ว่า “โลกกำลังเจอปัญหาใหญ่ นับวันยิ่งแบ่งแยก ความไม่เท่าเทียมขยายกว้าง ความท้าทายแผ่ขยายออกไป” เราต้องไม่อยู่กับภาพลวงตา ค่าครองชีพกำลังเข้าสู่วิกฤต (cost-of-living crisis) ความไว้เนื้อเชื่อใจป่นปี้ ความไม่เท่าเทียมแผ่กว้าง ประชาชนทุกข์ยาก กฎบัตรสหประชาชาติตกอยู่ในอันตราย หน้าที่ของเราคือต้องลงมือแก้ แต่ประชาคมโลกยังไม่พร้อม ไม่ยินดีจัดการปัญหาใหญ่

            ต้องปรับเปลี่ยนระบบการเงินโลกที่สร้างโดยประเทศร่ำรวย เป็นผู้เก็บเกี่ยวผลประโยชน์จากระบบการเงินโลก ต้นเหตุความไม่เท่าเทียม นับวันประเทศพัฒนากับกำลังพัฒนาแตกต่างมากขึ้น ไม่ไว้วางใจต่อกัน ไม่อยากร่วมมือกัน ถ้าต้องการพูดถึงความเท่าเทียมและเป็นธรรม เลขาธิการสหประชาชาติสรุปว่า นานาชาติต้องร่วมมือไม่แบ่งแยกสร้างขั้ว แนวทางนี้จะช่วย “ทั้งโลก”

ยุทธศาสตร์ให้เลือกข้าง:

            ถ้ายึดแนวคิดสงครามเย็นใหม่ ทรัมป์ 2.0 กำลังให้นานาชาติเลือกข้าง โดยใช้มาตรการภาษีเป็นเครื่องกดดัน เป็นส่วนหนึ่งของการจัดระเบียบโลกใหม่

            ยุทธศาสตร์ให้เลือกข้างเป็นแนวทางที่รัฐบาลสหรัฐใช้เรื่อยมา สมัยสงครามเย็นให้แต่ละประเทศเลือกว่าจะอยู่ฝ่ายเสรีประชาธิปไตยหรือสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ ตีตราว่าฝ่ายหลังชั่วร้าย ต้องกำจัดให้สิ้น

            หลังสิ้นสงครามเย็นรัฐบาลสหรัฐยังใช้ยุทธศาสตร์ให้เลือกข้าง

            ยกตัวอย่าง เหตุก่อการร้ายเวิรด์เทรดเซ็นเตอร์ เมื่อ 11 กันยา 2001 (เหตุ 9/11) เป็นจุดเริ่มภัยคุกคามใหม่ สื่อตะวันตกโหมข่าวสร้างกระแส รัฐบาลบุชใช้โอกาสดังกล่าวขยายอิทธิพลทั่วโลก ประกาศว่าประเทศที่ไม่ร่วมมือกับสหรัฐต่อต้านผู้ก่อการร้าย ถือว่าประเทศนั้นเป็นศัตรู ผลของการเลือกข้างในแง่มุมหนึ่งคือการสกัดกั้นรัสเซียกับจีนที่กำลังก้าวขึ้นมา

            รัฐบาลไบเดนพยายามกระชับอำนาจสหรัฐในเวทีโลกด้วยประเด็นประชาธิปไตย ชี้ว่าระบอบจีนไม่ใช่ประชาธิปไตย เป็นศัตรูประชาธิปไตย ประเทศประชาธิปไตยทั้งหลายต้องร่วมกันต้านจีน กลับสู่แนวคิดแบ่งขั้วด้วยอุดมการณ์การเมือง

เลือกข้างแล้วจะปลอดภัย?:

            นาโตเกิดจากนโยบายต้านสหภาพโซเวียต ในสมัยนั้นกองทัพโซเวียตเข้ายึดหลายประเทศในยุโรปตะวันออก ใช้แนวทางเศรษฐกิจการเมืองแบบสังคมนิยม ชาติยุโรปตะวันตกอ่อนแอ การตั้งกลุ่มพันธมิตรทางทหารโดยมีสหรัฐร่วมอยู่ด้วยจึงเป็นประโยชน์

            ทุกวันนี้ก็เป็นเช่นนั้น นาโตพยายามรับสมาชิกเพิ่ม เท่ากับลดอิทธิพลรัสเซีย ดังนั้นความขัดแย้งตั้งแต่สมัยสงครามเย็นยังคงอยู่ รัสเซียพยายามหาช่องลดความตึงเครียด เพิ่มความร่วมมือ ซึ่งเท่ากับลดความเป็นเอกภาพนาโต ขวางผลประโยชน์สหรัฐ ทางฝ่ายสหรัฐจึงชี้ว่ารัสเซียต้องการบ่อนทำลายฝ่ายประชาธิปไตย เป็นระบบคิดที่วนไปวนมาอย่างนี้ ต่างชี้อีกฝ่ายว่าเป็นปรปักษ์

            สงครามยูเครนเป็นผลจากยุทธศาสตร์นาโตบ่อนทำลายรัสเซียโดยตรง ชาติสมาชิกนาโตให้ความร่วมมือ แต่แล้วการเป็นสมาชิกนาโต พันธมิตรใกล้ชิดกลับไม่ปลอดภัยอีกต่อไป เมื่อสหรัฐต้องการครอบครองกรีนแลนด์ หวังให้แคนาดาสิ้นชาติ

            มีนาคม 2025 Melanie Joly รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศแคนาดากล่าวว่า “สหรัฐอเมริกาที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นพันธมิตรใกล้ชิด ตอนนี้เปลี่ยนไปแล้ว”

            รัฐบาลสหรัฐครั้งหนึ่งมีบทบาทสำคัญปกป้องนาโต บัดนี้กลายเป็นภัยคุกคามร้ายแรงของสมาชิกนาโตเสียเอง ประกาศต้องการยึดครองกรีนแลนด์ของเดนมาร์ก แคนาดาต้องสิ้นชาติ ตามแนวทางจักรวรรดินิยม

            รัฐบาลแคนาดาประกาศว่าตนกำลังทำสิ่งที่ถูกต้องชอบธรรมมากที่สุด นั่นคือการปกป้องอธิปไตย บูรณภาพแห่งดินแดน ต่อต้านปรปักษ์ผู้รุกราน

โลกหวังอยู่ดีมีสุขไม่ใช่เศรษฐกิจถดถอย:

            รัฐบาลทรัมป์ 2.0 ขึ้นภาษีศุลกากรหลายสิบประเทศทั่วโลกตามใจชอบ ละเมิดกติกาการค้าเสรีขององค์การค้าโลก ไม่สนใจคำทักท้วงของนานาชาติ เป็นหลักฐานชี้ชัดว่ารัฐบาลสหรัฐละทิ้งการค้าเสรีแล้ว กระทบชีวิตหลายพันล้านคนทั่วโลก ดังที่หลายสถาบันฟันธงแล้วว่าเศรษฐกิจโลกจะชะลอตัว คนตกงาน อดอยากยากไร้มากขึ้น ที่เห็นตอนนี้คือระบบเศรษฐกิจปั่นป่วนวุ่นวาย ธุรกิจการค้าไม่แน่นอน ซ้ำเติมสภาพปัญหาที่มีอยู่แล้วให้ปวดหัวกว่าเดิม หากสงครามเศรษฐกิจยืดเยื้อจะยิ่งเสียหาย

            สหรัฐได้รับผลเสียเช่นกัน นักเศรษฐศาสตร์ประเมินว่าการเก็บภาษีช่วยลดขาดดุลการค้า แต่สินค้าแพงทำให้การจับจ่ายซื้อของลดลง ส่งผลเป็นลูกโซ่ แต่ทรัมป์ 2.0 ไม่ยอมรับคำเตือน ชี้ว่ามาถูกทางแล้ว

            เมษายน 2025 เมื่อสหรัฐขึ้นภาษีสินค้าจีน 104% กระทรวงการต่างประเทศจีนประกาศว่าจะไม่ยอมให้ใครละเมิดหนทางพัฒนาประเทศของจีน จะไม่อดทนต่อการละเมิดอธิปไตย ความมั่นคงและผลประโยชน์ จะตอบโต้เพื่อปกป้องสิทธิกับผลประโยชน์อันชอบธรรม ย้ำว่าไม่มีใครชนะในสงครามภาษี

            กองทุนการเงินระหว่างประเทศกับนักเศรษฐศาสตร์หลายสำนัก ประเมินความเสียหายอย่างละเอียดทั้งระดับโลกและแต่ละประเทศ เตือนเศรษฐกิจอาจถดถอย

            ตรงข้ามกับการกีดกันคือส่งเสริมการค้าการพัฒนา

            ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง กล่าวว่า “ข้อริเริ่มสายแถบและเส้นทาง” (Belt and Road Initiative: BRI) ไม่ใช่แผนลับอะไรของจีนตาม แต่มุ่งผลประโยชน์แก่ทุกประเทศและประชาชน ด้วยการปรึกษาหารือและร่วมมือกัน บนฐานคิดแบ่งปันผลประโยชน์อย่างยุติธรรม

            จีนเป็นฝ่ายได้ดุลจากการค้าระหว่างประเทศ มีเงินสะสมมากมาย BRI คือการนำเงินกำไรที่ได้ไปลงทุนอีกครั้งเพื่อสร้างผลตอบแทนต่อเนื่อง ในรูปการกู้ยืมระหว่างประเทศเพื่อลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่เชื่อมต่อทั้งเอเชีย ยุโรป แอฟริกา และอเมริกาใต้

            อย่างไรก็ตาม ปฏิเสธไม่ได้ว่าผลของ BRI ทำให้อิทธิพลจีนขยายตัวอย่างเป็นธรรมชาติ และไม่อาจปฏิเสธเช่นกันว่าล่าสุด 150 ประเทศเข้าร่วม สร้างกว่า 1,100 โครงการ

            ไม่เพียงจีนลงทุนต่างประเทศ นักลงทุนต่างชาติยังเห็นจีนน่าลงทุนมาก ปี 2024 บริษัทต่างชาติเกือบ 60,000 แห่งทำธุรกิจในจีน สูงกว่าปีก่อน 9.9%
            ในขณะที่ฝ่ายสหรัฐพยายามปิดล้อม จีนดำเนินนโยบายเปิดกว้าง ติดต่อเชื่อมโยงกับประเทศต่างๆ อย่างเป็นรูปธรรม จีนที่มีรัฐบาลคอมมิวนิสต์ยึดการค้าเสรีร่วมกับนานาชาติ ส่วนรัฐบาลสหรัฐหันหลังให้ทุนนิยมเสรีมากขึ้นทุกที

จีนที่ก้าวขึ้นมา:

            เมื่อชาติใดๆ มั่งคั่งมั่นคงย่อมมีสิทธิถูกมองว่าคุกคามอีกประเทศหนึ่ง บั่นทอนผลประโยชน์ ในแวดวงวิชาการมีความเห็นหลากหลาย ทั้งกลุ่มที่เห็นว่าจีนจะก้าวขึ้นมาเทียบเคียงสหรัฐ กับอีกพวกที่เห็นว่าจีนยากจะขึ้นมาเป็นมหาอำนาจ

            Robert R. Bianchi จาก University of Chicago คิดว่า “เส้นทางสายไหมใหม่เป็นหัวหอกนโยบายสร้างความเป็นมหาอำนาจของจีน” จีนเจาะเข้าประเทศต่างๆ เข้าไปมีอิทธิพลต่อสังคมวัฒนธรรมประเทศเหล่านี้ ทั้งหมดนี้อยู่ภายใต้การบงการของชนชั้นปกครองจีน

            การวิเคราะห์ชี้ว่าสงครามการค้ารอบนี้สืบเนื่องจากทรัมป์สมัยแรก จีนยังเป็นเป้าหมายหลัก จีนที่ก้าวขึ้นมาคุกคามสหรัฐ ฝ่ายสหรัฐจึงพยายามจัดการ การแข่งขันช่วงชิงดำเนินต่อไป

1 มิถุนายน 2025

ชาญชัย คุ้มปัญญา

(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 29 ฉบับที่ 10424 วันอาทิตย์ที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2568)

----------------

บรรณานุกรม :

1. China urges U.S. to cancel "reciprocal tariffs": commerce ministry. (2025, April 13). Xinhua. Retrieved from https://english.news.cn/20250413/e9eb274039da4b2ab53798816cdafdc9/c.html

2.Ellis, James O. (2011). The Impact of 9/11 on U.S. Foreign Policy. In The 9/11 encyclopedia. (2nd Ed. pp.1-4). USA: ABC-CLIO, LLC.

3. Facing Trump’s threats, Canada shifts defense links away from US. (2025, March 21). Defense News. Retrieved from https://www.defensenews.com/global/the-americas/2025/03/20/facing-trumps-threats-canada-shifts-defense-links-away-from-us/

4. New Silk Road spearhead of China’s campaign to become great power on world stage: Bianchi. (2018, June 12). Tehran Times. Retrieved from http://www.tehrantimes.com/news/424363/New-Silk-Road-spearhead-of-China-s-campaign-to-become-great-power

5. U.S. tariffs: The world needs prosperity, not recession. (2025, April 30). Xinhua. Retrieved from https://en.people.cn/n3/2025/0430/c98649-20309850.html

6. What is NATO and why was it created? (2023, June 13). DW. Retrieved from https://www.dw.com/en/what-is-nato-and-why-was-it-created/a-60688639

7. Xi says Belt and Road Initiative not an intrigue of China. (2018, April 12). Xinhua. Retrieved from http://www.xinhuanet.com/english/2018-04/11/c_137103588.htm

-----------------