การเป็นสมาชิก BRICS มีประโยชน์ชัดเจน เสริมเกราะป้องกัน เพิ่มช่องทาง เพิ่มโอกาสแก่ตนเอง ส่วนจะร่วมมือลึกซึ้งเพียงใดเป็นเรื่องของภาคปฏิบัติมากกว่า
.jpg)
BRICS (บริคส์) เดินหน้าสู่องค์กรร่วมมือหลากหลายแทบทุกมิติ ทั้งเศรษฐกิจ การเมืองระหว่างประเทศ สังคมวัฒนธรรม วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี สาธารณสุข สิ่งแวดล้อม ขาดแต่เพียงการทหารเท่านั้น (คล้ายประชาคมอาเซียน) บทความนี้นำเสนอ 3-4 ประเด็นสำคัญ ทำไมกว่า 20 ประเทศแจ้งความจำนงขอเป็นสมาชิกอย่างเป็นทางการ เห็นชัดว่ากลุ่มกำลังขยายตัว
ทางเลือกเก่าสนองผลประโยชน์สหรัฐกับพันธมิตร :
เซอร์เกย์ ลาฟรอฟ (Sergei Lavrov) รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศรัสเซียชี้ว่าระบบโลกเดิมที่บางประเทศสร้างการอยู่ดีกินดีของตนด้วยการกดขี่ขูดรีดผู้อื่นกำลังจะสิ้นสุด มนุษยชาติไม่ต้องการเช่นนั้น โลกพหุภาคีที่เป็นธรรมกำลังก่อตัว มีศูนย์เศรษฐกิจใหม่ ศูนย์การตัดสินใจใหม่ที่ยึดผลประโยชน์ของทุกประเทศ เคารพอธิปไตยของชาติอื่น หลายประเทศอยากเข้าร่วมกลุ่มหนีการใช้ดอลลาร์เป็นหลักฐานในตัวเอง
โลกกำลังเห็นองค์กรที่ซื่อสัตย์ต่อหุ้นส่วน ไม่มีใครมีสิทธิพิเศษ กร่างกว่าคนอื่น ยินดีต้อนรับประเทศที่มีระบอบปกครองหลากหลาย ยอมรับค่านิยมลักษณะเฉพาะ สามารถร่วมมือกันในลักษณะเครือข่าย (network) พูดคุยหารืออย่างความเท่าเทียมแม้ต่างวัฒนธรรม ยอมรับว่าทุกชาติล้วนตัดสินอนาคตของตนเอง เลือกแนวทางพัฒนาหลากหลาย BRICS ทำหน้าที่เป็นตัวกลางแสวงหาจุดร่วมในทุกเรื่องแม้กระทั่งเรื่องที่ซับซ้อนที่สุด
ประธานาธิบดีปูตินยกตัวอย่างการดำเนินงานของ IMF ไม่ตรงไปตรงมา เพื่อผลประโยชน์ของสหรัฐกับพันธมิตรมากกว่า ข้อเท็จจริงคือผู้กู้รายใหญ่อย่างกรีซ โปรตุเกส ไอร์แลนด์ เป็นกลุ่มประเทศชายขอบของสหภาพยุโรปแต่ไม่ได้รับการตอบสนองเท่าที่ควร
แม้ว่า IMF ได้ชื่อว่าเป็นองค์การระหว่างประเทศที่พึ่งทางการเงิน แต่ด้วยกฎเกณฑ์ระเบียบการบริหารปัจจุบัน ทำให้สหรัฐกับพวกมีอำนาจกำกับการใช้จ่าย และใช้เงินกองทุนซึ่งเป็นเงินของสมาชิกทุกประเทศตอบสนองผลประโยชน์ของสหรัฐกับพันธมิตรมากกว่า
พหุภาคีนิยมที่เป็นธรรม :
ด้วยความคิดเสียประโยชน์ในระเบียบโลกปัจจุบัน ต่อต้านแนวคิดสงครามเย็น ลัทธิความเป็นเจ้า รัฐบาลบางประเทศมุ่งแสวงหาผลประโยชน์บนความสูญเสียของผู้อื่น ใช้มาตรการฝ่ายเดียวไม่สนใจกติกาโลก สถานการณ์โลกตึงเครียดไม่หยุด มีเหตุร้ายแรงเกิดเป็นระยะ BRICS กับสมาชิกจึงเสนอหลักการส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่เป็นธรรม ยุติธรรม เป็นประโยชน์ต่อมนุษยชาติ บนรากฐานพหุภาคีนิยม ต่อต้านการใช้กำลัง ใช้มาตการฝ่ายเดียว ไม่หวังผลประโยชน์แห่งชาติบนความสูญเสียของผู้อื่น เชื่อว่ามนุษย์ทุกคนต่างต้องการสันติภาพความมั่นคง
สร้างองค์กรพหุภาคีที่ตอบสนองความต้องการ มีประสิทธิภาพ โปร่งใส ใช้หลักประชาธิปไตย ทำงานอย่างมีเป้าหมาย มุ่งหาทางออกที่เป็นรูปธรรมเชื่อถือได้ เพื่อส่งเสริมความร่วมมือสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่ยึดบรรทัดฐานกับหลักกฎหมายระหว่างประเทศ ยึดการเคารพซึ่งกันและกัน ความยุติธรรมเท่าเทียม ความร่วมมือที่ก่อประโยชน์ร่วมกันและสัมพันธ์กับโลกปัจจุบัน
กลุ่มมีแนวทางนี้อยู่แล้ว เช่น BRICS Joint Statement on Strengthening and Reforming the Multilateral System 2021
ประธานาธิบดีสีกล่าวว่าประวัติศาสตร์ให้ความรู้ว่าโลกมีหลายอายธรรมที่แตกต่าง แนวทางพัฒนาที่แตกต่างและควรเป็นเช่นนั้น สิ่งที่ควรทำคือให้ประชาชนแต่ละประเทศติดต่อกันมากขึ้น ส่งเสริมให้ต่างอายธรรมเรียนรู้จักกันมากขึ้น
ระบบเศรษฐกิจโลกที่ผ่านฉันทามติ :
เนื่องจากระบบเศรษฐกิจปัจจุบันก่อผลเสียหายต่อประเทศกำลังพัฒนาดังที่อันโตนิโอ กูเตอร์เรส (António Guterres) เลขาธิการสหประชาชาติแสดงสุนทรพจน์ในงานประชุมสมัชชาสหประชาชาติประจำปี 2022 ความตอนหนึ่งกล่าวว่า ต้องปรับเปลี่ยนระบบการเงินโลกที่สร้างโดยประเทศร่ำรวยและเป็นผู้เก็บเกี่ยวผลประโยชน์จากระบบการเงินโลก ต้นเหตุความไม่เท่าเทียม นับวันประเทศพัฒนากับกำลังพัฒนาจะแตกต่างมากขึ้น ไม่ไว้วางใจต่อกัน ไม่อยากร่วมมือกัน จำต้องแสวงหาทางออกร่วมกัน บนพื้นฐานความปรารถนาดี ร่วมมือกันภายใต้สหประชาชาติ
ประธานาธิบดีสีกล่าวว่าจะผลักดันให้ New Development Bank ของ BRICS เป็นตัวจักรปฏิรูประบบการเงินการคลังโลก เป็นตัวแทนและเป็นปากเป็นเสียงของประเทศกำลังพัฒนา
หนึ่งในวิธีพันฒนาเศรษฐกิจโลกคือ ยึดมั่นการค้าโลกที่มีองค์การค้าโลกเป็นแกนกลาง ร่วมกันสร้างเศรษฐกิจโลกแบบเปิด สนับสนุนตลาดเศรษฐกิจเกิดใหม่และประเทศกำลังพัฒนา ต่อต้านลัทธิกระทำฝ่ายเดียวและลัทธิปกป้องการค้า ไม่พยายามกีดขวางการค้า ส่งเสริมการค้าการลงทุนอย่างกว้างขวางซึ่งจะเป็นผลดีต่อเศรษฐกิจโลก ประชากรโลกต้องได้ประโยชน์จากโลกาภิวัตน์ สมาชิกทั้งหลายปฏิบัติตามระเบียบองค์การค้าโลก ระบบการค้าพหุภาคี
รวมความแล้ว ภายใต้ BRICS รวมทั้งแผนของสมาชิกช่วยพัฒนาเศรษฐกิจระหว่างกัน การพัฒนาของ BRICS เอื้อเศรษฐกิจโลก ช่วยให้ประชากรโลกมีชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้นทั้งทางตรงทางอ้อม
เศรษฐกิจกลุ่มเชื่อมโยงลึกซึ้งขึ้น :
ร่วมกันสร้างระบบเศรษฐกิจที่เข้มแข็ง สมดุล รวมทุกประเทศเข้ามา ยึด Strategy for BRICS Economic Partnership 2025
ปัจจุบัน BRICS เป็นกลุ่มหลวมๆ แม้จะเอ่ยถึงความอ่อนแอ แต่การเป็นสมาชิกย่อมเกื้อหนุนให้พูดคุยกันมากขึ้น อยู่ในบรรยายกาศเป็นมิตร เพิ่มความร่วมมือในส่วนที่ทำได้ ยอดค้าขายกลุ่ม BRICS ค่อยๆ โตต่อเนื่อง ปี 2021 สูงถึง 8.55 ล้านๆ ดอลลาร์ ตัวเลขนี้น่าจะโตแบบก้าวกระโดดถ้ามีสมาชิกใหม่เพิ่มเข้ามา
รวมถึงแนวทางดังต่อไปนี้
1) ลดการใช้ดอลลาร์
BRICS มีแนวคิดสร้างสกุลเงินตนเอง มีระบบชำระเงินของตนเองที่จะสร้างขึ้นใหม่ ตอนนี้กำลังหาวิธีการที่เหมาะสม คาดว่าในอนาคตจะมีหลายประเทศเข้าร่วม
มีข้อมูลว่าปัจจุบันการค้าระหว่างประเทศใช้ดอลลาร์ถึง 80% เป็นทุนสำรองเงินตรา 56% แนวโน้มการใช้ดอลลาร์เป็นทุนสำรองเงินตราลดลง ปัจจุบันการซื้อใน BRICS ใช้ดอลลาร์เพียง 28.7%
ทุกวันนี้สมาชิกทั้ง 5 ทำธุรกรรมการเงินระหว่างกันผ่านธนาคารเพื่อการพัฒนาของ BRICS (BRICS Development Bank) ไม่ผ่านระบบของชาติตะวันตกอีกแล้ว
การที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกคว่ำบาตรการทำธุรกรรมด้วยระบบ SWIFT ต่อรัสเซีย กลายเป็นกระแสหลายประเทศมองหา “ทางเลือกใหม่” ในการนี้รวมถึงสกุลเงินอื่นที่ไม่ใช่ดอลลาร์ด้วย สถานการณ์เช่นนี้น่าจะคงอยู่อีกนานหลายปี หากตีความว่าเป็นส่วนหนึ่งของสงครามเย็นใหม่ การจัดระเบียบโลกใหม่ที่จะดำเนินต่ออีกหลายปี
2) ระบบชำระเงินใหม่
ว่าที่ 6 สมาชิกใหม่ของ BRICS ได้แก่ อาร์เจนตินา อียิปต์ อิหร่าน เอธิโอเปีย ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เข้าร่วมกลุ่มหมายถึงเขาสามารถใช้ทั้งระบบเดิมกับระบบใหม่ ในที่สุดโลกจะมีหลายระบบ ขึ้นกับว่าประเทศใดจะเลือกใช้นอกเหนือจาก SWIFT
รัฐบาลสหรัฐกับพวกพยายามตีตราความน่าหวาดหวั่นของ BRICS ความจริงแล้ว BRICS ไม่ได้เข้มแข็งอย่างที่คิด ไม่ได้รวมตัวหนาแน่นเป็นพันธมิตรอย่างที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกจับขั้วหลายกลุ่ม สมาชิกใหม่ที่กำลังจะเข้ามาบางประเทศมีปัญหาทางเศรษฐกิจการเมือง การเข้ามาช่วยเพิ่มตัวเลขเชิงปริมาณมากกว่าคุณภาพ ยังไม่คิดไกลว่าบางประเทศจะสร้างปัญหาแก่กลุ่มหรือไม่
ความร่วมมือด้านการค้าการลงทุนเป็นไปได้และเป็นอยู่แล้ว แต่หากคิดถึงความร่วมมือที่เข้มข้นอย่างสร้างสกุลเงินใหม่ ควรคิดว่าสกุลเงินใหม่จะเกิดประโยชน์หรือโทษมากกว่า สกุลเงินใหม่เข้มแข็งแค่ไหน เพราะย่อมสัมพันธ์กับความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจการเมืองของชาติสมาชิก
ถ้าไม่คิดเรื่องการแบ่งขั้ว สงครามเย็นใหม่ การเป็นสมาชิก BRICS มีประโยชน์ชัดเจน เสริมเกราะป้องกัน เพิ่มช่องทาง เพิ่มโอกาสแก่ตนเอง ส่วนจะรับผลดีมากน้อยเพียงไร ควรร่วมมือลึกซึ้งเพียงใดเป็นเรื่องของภาคปฏิบัติมากกว่า เส้นทางสู่เป้าหมายกลุ่มยังอีกยาวไกลนัก
บรรณานุกรม :
1. Fair do's for the Global South. (2023, August 21). China Daily. Retrieved from https://www.chinadaily.com.cn/a/202308/21/WS64e292b3a31035260b81d295.html
2. Full text of BRICS Summit Johannesburg Declaration. (2018, July 27). Xinhua. Retrieved from http://www.xinhuanet.com/english/2018-07/27/c_129921358.htm
3. Full text of Chinese president's remarks at BRICS Brasilia Summit. (2019, November 15). Xinhua. Retrieved from http://www.xinhuanet.com/english/2019-11/15/c_138555946.htm
4. Governments line up to join BRICS as US faces public debt problems. (2023, June 2). Al-monitor. Retrieved from https://english.pravda.ru/world/156832-brics/
5. Key points of 14th BRICS Summit Beijing declaration. (2022, June 24). TASS. Retrieved from https://tass.com/world/1470585
6. Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022, June 24). XIV BRICS Summit Beijing Declaration. Retrieved from https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202206/t20220623_10709037.html
7. President of Russia. (2023, August 22). Video Address to the Participants in the BRICS Business Forum. Retrieved from http://en.kremlin.ru/events/president/news/72085
8. Saudi Arabia reportedly in talks to join BRICS bank to enhance financial strength amid de-dollarization: experts. (2023, May 28). Global Times. Retrieved from https://www.globaltimes.cn/page/202305/1291506.shtml
9. The End of the World Bank? (2014, July 15). Bloomberg View. Retrieved from http://www.bloombergview.com/articles/2014-07-15/the-end-of-the-world-bank
10. Untied Nations. (2022, September 20). THE SECRETARY-GENERAL-- ADDRESS TO THE GENERAL ASSEMBLY. Retrieved from https://gadebate.un.org/sites/default/files/gastatements/77/unsg_en.pdf
11. Why China’s dominance puts Brics expansion plans and very existence in jeopardy. (2023, August 17). SCMP. Retrieved from https://www.scmp.com/comment/opinion/article/3231367/why-chinas-dominance-puts-brics-expansion-plans-and-very-existence-jeopardy
12. Xi says BRICS important force in shaping int'l landscape. (2023, August 24). Xinhua. Retrieved from https://english.news.cn/20230824/e9727a06c97d421484c1ee32dd340b16/c.html