ฝ่ายประชาธิปไตยแพ้รัสเซียในศึกยูเครน?

ไม่ว่าสงครามยูเครนจะจบปีนี้หรือปีหน้า ที่สุดแล้วน่าจะมีคำตอบว่าฝ่ายประชาธิปไตยหรือฝ่ายอำนาจนิยมชนะ ตามที่รัฐบาลโลกเสรีเอ่ยถึงเรื่อยมา

            มีนาคม 2022 ประธานาธิบดีโจ ไบเดน แสดงสุนทรพจน์ State of the Union ความตอนหนึ่งกล่าวว่าหน้าที่ของคนอเมริกันคือปลดปล่อยให้คนมีเสรีภาพจากทรราชย์ (tyranny) รัสเซียกำลังสะเทือนโลกเสรี สหรัฐจะยืนเคียงข้างยูเครน ตลอดประวัติศาสตร์ชี้ว่าเผด็จการ (dictator) จะต้องชดใช้สิ่งที่ตนกระทำ สหรัฐกับพันธมิตรจะร่วมกันต้านรัสเซีย ร่วมกันสนับสนุนยูเครน

            รัสเซียคิดว่าพวกเราพันธมิตรนาโตจะแตกแยก ตอนนี้พวกเราได้สร้างพันธมิตรกับหลายประเทศทั่วโลก เหล่าผู้รักเสรี ข้าพเจ้าใช้เวลามากมายในการรวมพันธมิตรยุโรปให้เป็นหนึ่ง พวกเราคว่ำบาตรเศรษฐกิจรัสเซียและทำให้สูญเสียหนัก ตัดธนาคารรัสเซียออกจากระบบการเงินโลก สหรัฐกับยุโรปร่วมกันปิดน่านฟ้าเครื่องบินรัสเซีย รูเบิลอ่อนค่าถึง 30% ดัชนีตลาดหุ้นร่วง 40%

            อย่างไรก็ตาม สหรัฐจะไม่ส่งทหารไปรบยูเครน จะไม่ปะทะกับรัสเซียโดยตรงแต่จะปกป้องชาตินาโตยุโรป สหรัฐได้ส่งทหารเพิ่มเติมในหลายประเทศ เช่น โปแลนด์ โรมาเนีย ลัตเวีย ลิทัวเนีย และเอสโตเนีย

            หลายประเทศในอียูแสดงท่าทีทำนองเดียวกับไบเดน ยกตัวอย่าง

            มีนาคม 2022 Margrethe Vestager รองประธานคณะกรรมาธิการยุโรป (European Commission) แสดงความเห็นว่าผลจากรัสเซียบุกยูเครนทำให้คิดว่าโลกเข้าสู่ยุคใหม่แล้ว รัฐบาลปูตินเป็นภัยต่อประชาธิปไตย ต่อเสรีภาพของคนยุโรป เป็นสงครามเย็นแห่งศตวรรษที่ 21 มีลักษณะแตกต่างจากสงครามเย็นในอดีต โลกาภิวัตน์ยังอยู่ โลกยังต้องร่วมมือกัน เช่นร่วมแก้ปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ การส่งออกทำให้คนอยู่ดีกินดี เพิ่มการจ้างงานหลายล้านตำแหน่ง ทุกวันนี้อียูมีคู่ค้าเกือบ 80 ประเทศ ช่วยให้อียูมีอิทธิพลต่อประเทศต่างๆ

            มิถุนายน 2023 ประธานาธิบดีโวโลดิเมียร์ เซเลนสกี (Volodymyr Zelenskiy) กล่าวว่า “รัสเซียรุกรานยูเครนคือการรุกรานกลุ่มประเทศยุโรปเสรีทั้งหมด กลุ่มชาติประชาธิปไตยต้องร่วมมือหาทางออกว่าทำอย่างไรจึงจะรับมือการรุกรานจากพวกอำนาจนิยม

            แนวคิดความโหดร้ายของกองทัพรัสเซีย จะบุกประเทศอื่นยึดครองยุโรปสร้างจักรวรรดิของตน ปรากฏอยู่ในสื่อตะวันตกเป็นระยะๆ ทั้งหมดทั้งปวงส่งเสริมฝ่ายประชาธิปไตยต่อต้านอำนาจนิยมรัสเซีย

สถานการณ์ล่าสุด:

            หลังทำสงคราม 2 ปีเต็มทั้งฝ่ายยูเครนกับรัสเซียต่างมีปัญหาเรื่องเสบียง กระสุนต่างๆ ทั้งจากเหตุผลด้านงบประมาณ กำลังการผลิตกระสุน (ที่พวกนาโตพยายามช่วยยูเครน) ทหารอ่อนล้าแม้พยายามระดมทหารใหม่เข้าทำสงคราม ทั้ง 2 ฝ่ายต่างพูดว่าตนเป็นฝ่ายได้เปรียบ ประกาศทำศึกต่อไป

            ในขณะเดียวมีกระแสข่าวเจรจายุติสงคราม โดยให้ยูเครนยอมเสียดินแดนบางส่วนทั้งๆ ที่ประธานาธิบดีเซเลนสกียืนกรานมาตลอดว่าจะไม่ยอมเสียดินแดน ทั้งยังตั้งเงื่อนไขต้องได้ไครเมียกลับคืน

            แต่หากคิดว่ารัสเซียเป็นฝ่ายได้เปรียบที่ตอนนี้ยึดครองดินแดนบางส่วนแล้ว การคืนให้ทั้งหมดยากจะเป็นไปได้ อีกทั้งคนยุโรปเห็นด้วยกับแนวคิดให้ยูเครนสละดินแดนบางส่วน เช่น ผลสำรวจที่ได้รับการสนับสนุนจาก European Council on Foreign Relations (ECFR) เมื่อกุมภาพันธ์ 2024 พบว่าคนยุโรปส่วนใหญ่ยังเห็นด้วยกับการให้ยูเครนทำสงคราม แต่มีเพียง 10% เท่านั้นที่คิดว่ายูเครนจะเป็นฝ่ายชนะ เกิดกระแสคนเห็นด้วยกับการที่ยูเครนจะสูญเสียดินแดนบางส่วนเพื่อยุติสงคราม

เงื่อนไขความต้องการของปูติน:

            ถ้าพูดแบบสรุปเรื่องที่รัฐบาลปูตินต้องการมีเพียงข้อเดียวคือ ยูเครนไม่เป็นสมาชิกนาโต

รัฐบาลปูตินประกาศนานหลายปีแล้วว่าเรื่องยูเครนเป็นสมาชิกนาโตเป็นเส้นต้องห้าม (red line)

            เป็นเวลาหลายปีแล้วที่รัฐบาลรัสเซียย้ำจุดยืนนี้ เนื่องจากนาโตขยายตัวมาทางยุโรปตะวันออกจนติดพรมแดนรัสเซีย ส่งผลต่อแผนป้องกันประเทศรัสเซียที่ต้องการมีรัฐกันชน (buffer state) ดังนั้น เมื่อรัฐบาลเซเลนสกีต้องการเป็นสมาชิกนาโตจึงเท่ากับละเมิดเส้นต้องห้าม กองทัพรัสเซียจึงบุกยูเครนเพราะละเมิดเส้นต้องห้ามแล้ว

            การที่กองทัพรัสเซียยึดครองดินแดนยูเครนบางส่วน สถาปนาสาธารณรัฐประชาชนโดเนตสค์ (Donetsk People's Republic: DPR) กับ สาธารณรัฐประชาชนลูฮันสค์ (Luhansk People's Republic: LPR) เป็นหลักฐานบ่งชี้ว่าจะไม่คืนส่วนนี้แก่ยูเครนแล้ว จะกลายเป็นเขตกันชนใหม่

            นอกจากการปะทะทางทหาร อีกประเด็นที่สำคัญมากคือทั้งฝ่ายสหรัฐกับรัสเซียใช้โอกาสนี้จัดระเบียบโลก สงครามที่ลากยาวให้โอกาสจัดระเบียบ นาโตมีเอกภาพถึงขั้นช่วยกันสนับสนุนยูเครนรบรัสเซีย สามารถตีความว่านาโตรบกับรัสเซียแล้วเพียงแต่ไม่ปะทะโดยตรง ด้านรัสเซียให้คนยุโรปรับรู้ผลเสียของสงคราม ส่งผลต่อเศรษฐกิจการเมืองในอียู (เช่นเดียวกับที่รัสเซียได้รับผลกระทบด้วย) ท้ายที่สุดแล้วประชาชนอาจเป็นผู้ตัดสินเรียกร้องให้หยุดสงคราม

ฝ่ายประชาธิปไตยแพ้รัสเซียในศึกยูเครน?:

            ถ้าตีความตามสุนทรพจน์ ถ้อยแถลงของผู้นำสหรัฐกับผู้นำอีกหลายประเทศที่ชี้ว่าสงครามยูเครนคือการต่อสู้ระหว่างฝ่ายประชาธิปไตยกับอำนาจนิยม คงไม่เกินไปถ้าจะสรุปว่าหลังรบกัน 2 ปีเต็มและเข้าสู่ปีที่ 3 ทั้ง 2 ฝ่ายเสียหาย รัสเซียสูญเสียหนักทั้งทางทหารกับเศรษฐกิจ ฝ่ายประชาธิปไตยที่มีสหรัฐเป็นแกนนำนาโตไม่อาจเอาชนะรัสเซีย อาจเป็นฝ่ายขอเจรจายุติสงครามโดยรัสเซียได้ยึดครองดินแดนบางส่วนและเงื่อนไขอื่นๆ ที่รัสเซียต้องการ

            การที่ฝ่ายประชาธิปไตยยากจะรบต่อเพราะสงครามผ่านไปไม่กี่เดือนรัฐบาลเซเลนสกีร้องหาความช่วยเหลือด้านอาวุธ งบประมาณค่าใช้จ่ายต่างๆ จากชาติตะวันตกต่อเนื่อง อาวุธเครื่องกระสุนจากหลายประเทศทยอยส่งเข้ายูเครน การรบทุกวันนี้จึงขึ้นกับกำลังบำรุงจากชาติตะวันตกโดยแท้ ตราบใดที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกยังส่งความช่วยแก่ยูเครน สงครามน่าจะดำเนินต่อไป รัสเซียอาจรุกคืบกินดินแดนช้าๆ (รัสเซียอาจไม่คิดยยึดยูเครนทั้งประเทศจึงไม่สนใจรุกหนัก เพียงแค่รักษาการรบไว้) หรือผลัดกันรุกรับ

            ดังนั้นสงครามจะจบหรือไม่จึงขึ้นกับการตัดสินใจของนาโต โดยเฉพาะรัฐบาลสหรัฐ แม้เผชิญแรงกดดันไม่น้อย แต่เนื่องจากเศรษฐกิจอเมริกาแข็งแรงจึงยังทนได้เมื่อเทียบกับหลายประเทศ เป็นไปได้ว่าประธานาธิบดีไบเดนจะยืดการรบไปถึงหลังเลือกตั้งปลายปีนี้ เพราะพรรคเดโมแครท (พรรครัฐบาลไบเดน) ไม่อยากถูกพรรครีพับลิกันตีตราว่าแพ้รัสเซีย ต้องรักษาจำนวน ส.ส. ส.ว. ในสภาให้มากที่สุด (รวมทั้งสหรัฐกับรัสเซียยังตกลงเงื่อนไขกันไม่ได้)

            ปัจจัยที่น่าจับตาปีนี้คือการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐ อดีตประธานาธิบดีทรัมป์กล่าวเมื่อมิถุนายน 2023 ว่าเรื่องที่อเมริกาควรทำมากที่สุดคือสร้างสันติภาพ หยุดสงครามรัสเซียกับยูเครน

            ในอีกวาระทรัมป์กล่าวว่าเขาสามารถหยุดสงครามยูเครนใน 24 ชั่วโมง

            ที่ทรัมป์กล่าวเช่นนั้นอาจเป็นเพียงแค่การหาเสียง หรือหากทรัมป์ชนะเลือกตั้งได้เป็นประธานาธิบดีอีกสมัยก็ไม่แน่ว่าจะหยุดสงครามยูเครนตามที่หาเสียงไว้ เพราะคนในพรรครีพับลิกันที่สนับสนุนทำสงครามมีมากเช่นกัน

            ส่วนท่าทีนานาชาติแม้อยากเห็นสงครามยุติเสียที สงครามยูเครนในช่วงต้นดันราคาพลังงานขยับสูงขึ้นมาก ต้นเหตุเงินเฟ้อพุ่ง แต่บัดนี้สถานการณ์ดีขึ้น

            ประเด็นที่น่าคิดคือสงครามจะจบอย่างไร ฝ่ายโลกเสรีที่มีสหรัฐเป็นแกนนำจะพ่ายแพ้รัสเซียในศึกยูเครนหรือไม่ จะตีความตอนจบอย่างไรในเมื่อรัฐบาลตะวันตกย้ำเรื่อยมาว่าศึกนี้เป็นสงครามระหว่างฝ่ายประชาธิปไตยกับอำนาจนิยม

            ปลายเดือนก่อนเดวิด คาเมรอน รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศอังกฤษกับ Radosław Sikorski รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศโปแลนด์และ Annalena Baerbock รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศเยอรมนีขอให้สหรัฐสนับสนุนงบประมาณแก่ยูเครนอย่างเต็มที่ ย้ำยูเครนเป็นสมรภูมิระหว่างฝ่ายเสรีนิยมประชาธิปไตยกับพวกอำนาจนิยม

            ล่าสุดลอยด์ ออสติน (Lloyd Austin) รัฐมนตรีกลาโหมสหรัฐเตือนว่า ถ้ายูเครนแพ้ฝ่ายอำนาจนิยมจะฮึกเหิมเพราะฝ่ายประชาธิปไตยเลิกสนับสนุนยูเครน

3 มีนาคม 2024
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 28 ฉบับที่ 9970 วันอาทิตย์ที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2567)

------------------

บรรณานุกรม :

1. Barely 10% of Europeans believe Ukraine can still defeat Russia, finds poll. (2024, February 21). The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/world/2024/feb/21/barely-10-per-cent-of-europeans-believe-ukraine-can-defeat-russia-poll

2. European Officials Push for U.S. Support of Ukraine. (2024, February 23). WSJ. Retrieved from https://www.wsj.com/world/european-officials-push-for-u-s-support-of-ukraine-973c6570?mod=latest_headlines

3. Full text: Biden State of the Union 2022 transcript. (2022, March 2). Politico. Retrieved from https://www.politico.com/news/2022/03/01/biden-state-of-the-union-2022-transcript-full-text-00013009

4. Peace in Europe Must Now Be Defended Against Putin's Russia. (2022, April 4). Spiegel Online. Retrieved from https://www.spiegel.de/international/europe/opinion-peace-in-europe-must-now-be-defended-against-putin-s-russia-a-51e18953-7328-4bc3-b08f-0c18fcf61cfd

5. Pentagon warns of direct Russia-NATO clash. (2024, February 29). RT. Retrieved from https://www.rt.com/news/593471-nato-fight-russia-austin/

6. "This Is a Cold War for the 21st Century" (2022, March 1). Spiegel Online. Retrieved from https://www.spiegel.de/international/europe/european-commission-vice-president-vestager-on-ukraine-invasion-a-cold-war-for-the-21st-century-a-db73f70e-2669-46b4-b18e-3560b45558cd

7. Three key drivers for the Ukraine war in 2024. (2024, February 27). Asia Times. Retrieved from https://asiatimes.com/2024/02/three-key-drivers-for-the-ukraine-war-in-2024/

8. Time to make peace in Ukraine, Trump tells Reuters. (2023, June 30). TASS. Retrieved from https://tass.com/world/1640761

9. What happens in Crimea will determine Taiwan’s fate. (2023, June 15). Asia Times. Retrieved from https://asiatimes.com/2023/06/what-happens-in-crimea-will-determine-taiwans-fate/

10. What Ukraine president Volodymyr Zelenskyy thinks about Donald Trump's claim of ending Russia-Ukraine war in 24 hour. (2023, July 10). Times of India. Retrieved from https://timesofindia.indiatimes.com/world/europe/what-ukraine-president-volodymyr-zelenskyy-thinks-about-donald-trumps-claim-of-ending-russia-ukraine-war-in-24-hours/articleshow/101636796.cms?from=mdr

-----------------