“ลักษณะวิถีอาเซียน” เป็นหลักคิดพื้นฐานสำคัญต่อผู้ศึกษาผู้ปรารถนาเข้าใจเรื่องราวของอาเซียน เพื่อประโยชน์ของผู้ศึกษา ผู้ตั้งใจใช้ลักษณะวิถีอาเซียนในการวิเคราะห์ทำความเข้าใจเรื่องราวของอาเซียน มีข้อแนะนำบางประการที่เป็นประโยชน์
ดังนี้
1. ใช้เป็นความเข้าใจพื้นฐานที่สำคัญของอาเซียน
การจะเข้าใจเหตุการณ์เรื่องราวของอาเซียนจำต้องเข้าใจพื้นฐานอาเซียน
ความรู้พื้นฐานอาเซียนมีหลายอย่างหลายด้าน ขึ้นกับประเด็นหรือหัวข้อศึกษา
ลักษณะวิถีอาเซียนคือส่วนสำคัญที่สุดส่วนหนึ่งที่จะช่วยเข้าใจวิธีคิด วิธีปฏิบัติ
แนวทางการตัดสินใจของอาเซียน
การเข้าใจลักษณะวิถีอาเซียนจะช่วยตีความ
ประหยัดเวลาในการทำความเข้าใจเรื่องราวสำคัญๆ ของอาเซียนได้เป็นอันมาก
2. ตระหนักเรื่องการให้น้ำหนัก
เรื่องราวอาเซียนที่เกิดขึ้นแต่ละครั้งหรือแต่ละประเด็นไม่ได้หมายความว่าจะต้องสอดคล้องกับลักษณะวิถีอาเซียนทุกข้อทุกลักษณะพร้อมๆ
กัน หรือมีน้ำหนักแต่ละลักษณะเท่ากัน บางเรื่องบางครั้งอาจสอดรับกับบางลักษณะมากเป็นพิเศษ
บางลักษณะอาจมีน้ำหนักน้อย ไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัว
เหตุผลสำคัญที่เป็นเช่นนี้เพราะการตัดสินใจของชาติสมาชิกอาเซียนไม่ขึ้นกับหลักเกณฑ์ที่แน่นอนตายตัว
เป็นหนึ่งในลักษณะวิถีอาเซียนนั่นเอง
การศึกษาติดตามประเด็นอย่างต่อเนื่องจากช่วยทำให้ทราบว่าควรใช้ลักษณะวิถีอาเซียนข้อใด
3.
ต้องใช้ควบคู่กับการติดตามเหตุการณ์
เป็นหลักพื้นฐานว่าการที่จะเข้าใจเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างถูกต้องสมบูรณ์จำต้องติดตามเหตุการณ์เรื่องราวนั้นๆ
อย่างต่อเนื่อง ให้รู้ต้นกำเนิดของเรื่อง เรื่องราวที่ดำเนินไป พัฒนาการต่างๆ
ซึ่งอาจเป็นสถานการณ์ที่ขัดแย้งมากขึ้นหรือลดลง หรืออยู่ในสภาพต่างฝ่ายต่างนิ่งเฉย
ผู้ศึกษาควรศึกษาเรื่องราวอย่างมีลำดับเหตุการณ์ ทำให้ได้ข้อมูลที่ชัดเจน ครบถ้วน
รู้ว่าข้อมูลหรือประเด็นส่วนใดมีความสำคัญมากน้อยเพียงไร
เรื่องราวของอาเซียนหลายเรื่องเกิดขึ้นมานานหลายปีหรือแม้กระทั่งหลายสิบปี
จึงมีข้อมูลจำนวนมากเป็นประโยชน์แก่การศึกษา บางเรื่องมีลักษณะเกิดซ้ำๆ
การติดตามเหตุการณ์ที่มีลักษณะเกิดขึ้นซ้ำๆ
เป็นการตรวจสอบในตัวเองว่าข้อมูล ข้อสรุปที่ได้ถูกต้องแม่นยำเพียงไร มีรายละเอียดครบถ้วนหรือไม่
และยังช่วยคาดการณ์อนาคต
4.
ใช้อย่างสม่ำเสมอ
ดังคำกล่าวว่า
“การฝึกฝนทำให้เกิดความชำนาญ” การใช้ลักษณะวิถีอาเซียนอย่างสม่ำเสมอจะทำให้ใช้อย่างคล่องแคล่ว
ใช้อย่างเข้าใจ ได้ประโยชน์จากหลักการเหล่านี้
การใช้ในระยะแรกอาจไม่เคยชิน ไม่มั่นใจว่าจะเลือกใช้ลักษณะข้อใด ถูกต้องหรือไม่
แต่เมื่อใช้อย่างสม่ำเสมอจะคุ้นชินและรู้ว่าควรจะเลือกใช้ข้อไหน อย่างไร ยิ่งใช้บ่อยจะยิ่งทำให้เกิดความมั่นใจในการใช้
5. ศึกษาประสบการณ์ของผู้อื่น
มีงานวิจัย
ข้อเขียนทางวิชาการจำนวนมากที่พูดถึงวิถีอาเซียน (ASEAN way)
การศึกษางานวิชาการเหล่านี้จะช่วยให้เข้าใจลักษณะวิถีอาเซียนมากขึ้น
หรือแม้กระทั่งงานวิจัยงานวิชาการอื่นๆ ที่เกี่ยวกับอาเซียนจะช่วยให้เห็นตัวอย่างการวิเคราะห์
การตีความที่อาศัยลักษณะวิถีอาเซียนอย่างหลากหลาย
การศึกษาการอ่านงานของผู้อื่นที่หลากหลายจะช่วยให้เห็นมุมมองที่แตกต่างและเข้าใจมากขึ้นยิ่งขึ้น
ดังนั้น ผู้ศึกษาควรให้เวลาและศึกษาด้วยใช้ความคิดวิเคราะห์ ไตร่ตรอง
สรุป
ในการศึกษาเรื่องราวอาเซียนเรื่องใดเรื่องหนึ่ง จำต้องเข้าใจพื้นฐานอาเซียน
เข้าใจลักษณะวิถีอาเซียน เข้าใจเรื่องราวที่เกิดขึ้น แล้วนำเอาหลักการ ข้อมูลเหล่านี้มาวิเคราะห์ร่วมกัน
การติดตามเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่งอย่างต่อเนื่อง
การวิเคราะห์เหตุการณ์นั้นซ้ำๆ หลายครั้งในเวลาที่แตกต่างออกไปจะช่วยทำให้เกิดความเข้าใจได้อย่างถูกต้อง
ชัดเจน แม่นยำมากขึ้นตามลำดับ เปรียบเสมือนการทำความเข้าใจกับบุคคลผู้หนึ่งที่ไม่เคยรู้จักมาก่อน
การได้ข้อแนะนำว่าบุคคลผู้นี้มีนิสัยลักษณะนิสัยอย่างไร ผนวกกับการติดตามทำความรู้จักอย่างต่อเนื่อง
เมื่อเวลาผ่านระยะหนึ่งก็จะเข้าใจบุคคลผู้นี้มากขึ้น
ที่สุดแล้ว
ประสบการณ์การวิเคราะห์ การใช้ประโยชน์จากลักษณะวิถีอาเซียนอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้สามารถใช้เครื่องมือนี้ได้อย่างคล่องแคล่ว
6 กุมภาพันธ์ 2013
ชาญชัย คุ้มปัญญา
------------------------