สงครามยูเครนกระชับสัมพันธ์รัสเซีย-เกาหลีเหนือ

ทั้งเกาหลีเหนือกับรัสเซียต่างสามารถอาศัยกันและกัน ใช้ไพ่ของอีกประเทศเป็นเครื่องมือต่อรองฝ่ายตรงข้าม ความสัมพันธ์นี้อาจดังไกลไปถึงสมรภูมิยูเครน อียู

        เกาหลีเหนือเป็น 1 ใน 5 ประเทศที่ไม่เห็นด้วยกับการประณามกองทัพรัสเซียบุกยูเครน ความสัมพันธ์ 2 ประเทศล้ำลึก อดีตโซเวียตรัสเซียมีส่วนสำคัญทำให้เกิดเกาหลีเหนือ คิม อิล-ซุง (Kim Il-sung) ปู่ของผู้นำเกาหลีคนปัจจุบันเรียนรู้ลัทธิสังคมนิยมจากค่ายนี้ รัฐบาลโซเวียตสนับสนุนเป็นตัวแทนปกครองเกาหลีเหนือ (หลังแบ่งเป็นเหนือ-ใต้) แต่ภายหลังรัฐบาลเกาหลีเหนือหันไปใกล้ชิดจีนมากกว่า


มองจากมุมเกาหลีเหนือ :

        การสนับสนุนรัสเซียในสงครามยูเครนอย่างเต็มตัวมีความเสี่ยงและเป็นโอกาสสำคัญ อธิบายได้ดังนี้

       ประการแรก ไม่มีอะไรจะเสียอีกแล้ว

        สำหรับประเทศทั่วไปการประกาศอยู่ฝ่ายรัสเซียอย่างเปิดเผยย่อมมีผลเสีย หลายประเทศเลือกที่จะไม่แสดงตัวชัดเจน ให้ความร่วมมือกับทั้งรัสเซียกับฝ่ายสหรัฐ แต่เกาหลีเหนืออยู่ในฐานะเป็นปรปักษ์สหรัฐอยู่แล้ว ทุกวันนี้ยังโดนคว่ำบาตรหนัก รัฐบาลสหรัฐออกมาตรการคว่ำบาตรชุดแล้วชุดเล่า นักวิเคราะห์บางคนคิดว่ารัฐบาลสหรัฐจ้องล้มระบอบเกาหลีเหนือ ทางการเกาหลีเหนือเคยรายงานว่าสหรัฐกับเกาหลีใต้วางแผนลอบสังหารผู้นำคิม จ็อง-อึน (Kim Jong-un) ด้วยสารเคมีชีวภาพ (biochemical substances) แต่ล้มเหลว

       ประการที่ 2 ลดการพึ่งจีน ได้รับความช่วยเหลือเพิ่ม

        ในสภาพที่ถูกคว่ำบาตรอย่างหนักทั้งจากข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงสหประชาชาติและจากบางประเทศโดยตรง เหลือไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่ยังติดต่อค้าขายกับเกาหลีเหนือ

        จีนกลายเป็นคู่ค้ารายใหญ่สุดเรื่อยมา เป็นผู้ให้อาหาร การค้า เชื้อเพลิงรายสำคัญที่สุด เศรษฐกิจเกาหลีเหนือขับเคลื่อนได้เพราะจีนโดยแท้ อิทธิพลของจีนต่อเกาหลีเหนือเป็นที่รับรู้ทั่วไป แม้กระทั่งสหรัฐยังต้องร้องขอให้จีนกดดันเกาหลีเหนือในเรื่องต่างๆ

        แม้จีนมีผลประโยชน์สำคัญจากเกาหลีเหนือ ให้ความช่วยเหลือมากมาย หวังรักษาให้ระบอบเกาหลีเหนืออยู่รอดต่อไป หากมองจากมุมเกาหลีเหนือแม้จีนสำคัญมากแต่ย่อมคาดหวังลดการพึ่งพาดังกล่าว การหายใจด้วยตัวเองย่อมดีกว่ายืมจมูกคนอื่น เคยมีกรณีพิพาทจากที่เกาหลีเหนือต้องพึ่งพาจีน (สหรัฐกดดันจีนให้จีนกดดันเกาหลีเหนืออีกทอด) รัสเซียซึ่งเป็นมหาอำนาจ ภูมิศาสตร์ใกล้ชิด มีศัตรูร่วมจึงเป็นตัวเลือกที่ดีเยี่ยมเรื่อยมา

        สงครามยูเครนจึงเป็นโอกาสของเกาหลีเหนือโดยแท้

        เรื่องแรกที่เกาหลีเหนือคาดหวังได้มากคือได้อาวุธใหม่ๆ จากรัสเซีย แม้พยายามพัฒนาอาวุธใหม่ด้วยตัวเองแต่ย่อมสู้อาวุธรัสเซียไม่ได้ ไม่ว่าจะเป็นเครื่องบินรบ เรือรบ รถถังที่เก่าล้าสมัยเมื่อเทียบกับเกาหลีใต้ มีกระแสข่าวว่าอยากได้ระบบขีปนาวุธพื้นสู่อากาศ S-300 มานานแล้ว

        สิ่งที่สำคัญกว่าคือการค้าการลงทุน หากรัสเซียลงทุนสร้างนิคมอุตสาหกรรมที่นี่ ผลิตสินค้าป้อนตลาดรัสเซียโดยตรง ข้อนี้จะเป็นประโยชน์มหาศาล เกาหลีเหนือตั้งเป้ามีระบบเศรษฐกิจที่เข้มแข็ง ดีกว่าพึ่งพาความช่วยเหลือจากประเทศอื่นที่ได้รับเป็นครั้งคราว บ่อยครั้งมีข้อแลกเปลี่ยน ประเทศจำต้องเจริญทันสมัยตอบสนองความต้องการของคนรุ่นใหม่ที่เห็นโลกกว้าง เห็นความเจริญก้าวหน้าของจีน การพัฒนาของเกาหลีใต้ เป็นความจริงที่รัฐบาลเกาหลีเหนือปกปิดไม่ได้ คนรุ่นใหม่ต้องการสิ่งใหม่ที่มากกว่าอาหาร เครื่องนุ่งห่มและความปลอดภัย

       ประการที่ 3 มีแต่ได้กับได้

        ความอยู่รอดปลอดภัยของระบอบสำคัญที่สุด แต่การอยู่รอดที่ดีควรคู่กับการพัฒนาทุกมิติ รัสเซียเป็นเพียง 1 ใน 2 มหาอำนาจที่มีศักยภาพสูงสามารถช่วยเกาหลีเหนือในทุกด้าน ยามนี้ที่รัสเซียกำลังต่อกรกับนาโตหรือพูดให้ครอบคลุมคือรัฐบาลสหรัฐกับพวก หากมีอะไรที่เกาหลีเหนือสามารถช่วยรัสเซียย่อมเป็นโอกาสอันดีเยี่ยมที่จะกระชับความสัมพันธ์ รัฐบาลรัสเซียพร้อมสำหรับเรื่องนี้อยู่แล้ว มีข่าวว่าเกาหลีเหนือพร้อมส่งทหาร 1 แสนนายช่วยรัสเซียรบยูเครน

        ทุกวันนี้เกาหลีเหนืออยู่ในฐานะที่ไม่มีอะไรจะเสียอีกแล้ว การประกาศอยู่ข้างรัสเซียจึงเป็นความเสี่ยงที่น่าลอง

มองจากมุมรัสเซีย :

       ประการแรก กระชับมิตรขยายอิทธิพล

        ด้วยความที่มีภูมิศาสตร์ใกล้กัน รัสเซียกับเกาหลีเหนือมีสัมพันธ์มานานแล้ว ทั้งเป็นมิตรกับปรปักษ์ ในระยะหลังประเด็นที่สำคัญคือการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ของเกาหลีเหนือ รัสเซียเป็นส่วนหนึ่งของการเจรจา 6 ฝ่าย มีผลประโยชน์โดยตรงจากคาบสมุทรเกาหลี

        ในยามนี้ที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกปิดล้อมรัสเซียอย่างไม่เคยเป็นมาก่อน พร้อมกับที่เศรษฐกิจโลกมีปัญหา ซ้ำเติมเศรษฐกิจหลายประเทศ รัสเซียส่งความช่วยเหลือแก่หลายประเทศ เกาหลีเหนือเป็นอีกประเทศที่อยู่ในข่ายกระชับมิตรขยายอิทธิพล สอดคล้องกับการสร้างโลกพหุภาคี ต่อต้านระบอบโลกที่รัฐบาลสหรัฐเป็นเจ้า

       ประการที่ 2 ขายน้ำมัน อาวุธ

        เกาหลีเหนือต้องพึ่งพาพลังงานฟอสซิลจากต่างประเทศ ถูกคว่ำบาตรจำกัดการนำเข้าน้ำมันเชื้อเพลิง จึงเป็นตลาดที่น่าสนใจของรัสเซีย โดยเฉพาะยามนี้ที่กำลังหาตลาดใหม่ ระบบโลกกำลังเปลี่ยนแปลง

       ประการที่ 3 ต่อรองเกาหลีใต้ ญี่ปุ่น สหรัฐ

        ประโยชน์สำคัญที่สุดอาจเป็นข้อนี้

        ถ้ามองจากมุมเกาหลีใต้กับญี่ปุ่น ลำพังเศรษฐกิจสังคมเกาหลีเหนือที่เข้มแข็งขึ้นจากการค้าการลงทุนกับรัสเซียก็น่าวิตกอยู่แล้ว หากรัสเซียแอบส่งมอบเทคโนโลยีบางอย่าง โดยเฉพาะนิวเคลียร์ ขีปนาวุธ จะกระทบไปถึงสหรัฐเลยทีเดียว

        ในสมัยทรัมป์ยอมรับว่าเกาหลีเหนือมีหัวรบนิวเคลียร์ มีขีปนาวุธที่ยิงไกลถึงแผ่นดินของสหรัฐ แต่ขีปนาวุธดังกล่าวยังไม่สามารถติดหัวรบนิวเคลียร์ (ขาดเทคโนโลยีบางอย่าง) ไมว่าความจริงจะเป็นอย่างไร จุดยืนของรัฐบาลสหรัฐเป็นเช่นนี้

        เป็นไปได้หรือไม่ว่ารัสเซียจะเป็นผู้เติมเต็ม

วิเคราะห์องค์รวมและสรุป :

        แต่ไหนแต่ไรจีนเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือเกาหลีเหนือเป็นหลัก สงครามยูเครนเป็นโอกาสที่เกาหลีเหนือได้รับความช่วยเหลือจากรัสเซียเพิ่มเติม ความร่วมมือกับจีนที่ดูเหมือนอิ่มตัวแล้วสามารถรับการเพิ่มเติมต่อยอดจากรัสเซีย

        ทั้งเกาหลีเหนือกับรัสเซียต่างสามารถอาศัยกันและกัน ใช้ไพ่ของอีกประเทศเป็นเครื่องมือต่อรองฝ่ายตรงข้าม ลำพังกองทัพเกาหลีเหนือได้อาวุธใหม่ รัสเซียทำการค้าด้วยแค่นี้ก็สะเทือนเกาหลีใต้กับญี่ปุ่นแล้ว ดูเหมือนว่าเกาหลีใต้จะเข้าใจเช่นกันในช่วงนี้จึงประกาศมอบความช่วยเหลือหวังร่วมมือกับเกาหลีเหนือ เช่นเดียวกับที่ทางการสหรัฐประกาศอีกครั้งในระยะนี้ว่าส่งเสริมให้ 2 เกาหลีกระชับมิตรภาพ ให้คาบสมุทรปลอดนิวเคลียร์

        ตั้งแต่ต้นปีเกาหลีเหนือทดสอบขีปนาวุธทั้งเก่าและใหม่หลายต่อหลายครั้ง เมื่อไม่กี่วันก่อนทดสอบขีปนาวุธจรวดร่อนอีกครั้ง แม้จะเป็นที่สนใจอยู่บ้างแต่เมื่อดูบ่อยๆ กลายเป็นหนังเก่าที่ฉายซ้ำหลายรอบ หากต้องการส่งสัญญาณดังๆ เกาหลีเหนือต้องประกาศว่าเตรียมทดสอบยิงขีปนาวุธข้ามทวีปติดตัวรบนิวเคลียร์อีกครั้ง นี่คือไพ่ใบสำคัญที่เป็นประโยชน์ต่อทั้งเกาหลีเหนือกับรัสเซียในยามนี้ ขีปนาวุธนี้อาจดังไกลไปถึงสมรภูมิยูเครน อียู

21 สิงหาคม 2022
ชาญชัย คุ้มปัญญา
(ตีพิมพ์ใน คอลัมน์ “สถานการณ์โลก” ไทยโพสต์ ปีที่ 26 ฉบับที่ 9412 วันอาทิตย์ที่ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2565)

----------------

บทความที่เกี่ยวข้อง : 
หากเกาหลีเหนือยกเลิกโครงการนิวเคลียร์กับขีปนาวุธ สหรัฐพร้อมเลิกคุกคามเกาหลีเหนือ เป็นเงื่อนไขตรงไปตรงมา แต่ความเป็นไปของโลกไม่ได้ตรงไปตรงมาอย่างที่เห็น
ความก้าวหน้าของโลก เศรษฐกิจสังคมเพื่อนบ้านที่พัฒนารุดหน้าเป็นปัจจัยสำคัญกดดันให้เกาหลีเหนือต้องเปลี่ยนแปลง แต่ในกรณีเกาหลีเหนือการจะปฏิรูปซับซ้อนกว่านั้นเพราะอยู่ในโลกที่ต่อสู้ขัดแย้งกัน

บรรณานุกรม :

1. Analysis: Why N. Korea is siding with Moscow on Ukraine invasion. (2022, March 6). The Asahi Shimbun. Retrieved from https://www.asahi.com/ajw/articles/14603648

2. North Korea claims CIA plotted to kill Kim Jong-un. (2017, May 5). BBC. Retrieved from http://www.bbc.com/news/world-asia-39815561

3. North Korea: U.S. Relations, Nuclear Diplomacy, and Internal Situation. (2013, January 4). Congressional Research Service. Retrieved from http://www.fas.org/sgp/crs/nuke/R41259.pdf

4. Nuclear war with N. Korea not ‘imminent’ – CIA chief. (2017, August 14). RT Retrieved from https://www.rt.com/news/399505-pompeo-zakharova-north-korea/

5. Jeppesen, Travis. (2018). See You Again in Pyongyang: A Journey into Kim Jong Un's North Korea. New York: Hachette Books.

6. Putin says Russia and North Korea will expand bilateral relations - KCNA. (2022, August 15). The Asahi Shimbun. Retrieved from https://www.asahi.com/ajw/articles/14695140

7. S. Korea presses China to play 'important role' in imposing sanctions against N. Korea. (2015, January 14). Yonhap. Retrieved from http://english.yonhapnews.co.kr/national/2016/01/14/13/0301000000AEN20160114010100315F.html

8. Thinking the unthinkable on North Korea. (2022, August 15). The Korea Times. Retrieved from https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2022/08/103_334420.html

9. U.S. supports S. Korean initiative to engage N. Korea: State Dept. (2022, August 16). Yonhap. Retrieved from https://en.yna.co.kr/view/AEN20220816000500325?section=nk/nk

-----------------------